N os Nicolaus, Dei et apostolicae sedis gratia episcopus Spi- rensis. Notum facimus universis praesentes literas inspecturis, quod cum de antiquo more et laudabili consuetudine utilita- tem ecclesiae nostrae concernentibus in ipsa ecclesia obser- vatis, electi et promoti in episcopos pro tempore in ecclesia nostra pro indempnitate ejusdem ecclesiae observanda jura- verint articulos et capitula et jurare consueverunt infrascrip- tos et infrascripta: nos vestigiis praedecessorum nostrorum inhaerentes in hac parte, indicto ad hoc capitulo et prae- sentibus in eodem praelatis et canonicis ecclesiae praedictae, qui yoluerunt interesse, tactis a nobis saerosanctis evange- liis, nos obligavimus ad observantiam omnium articulorum - ex certa scientia subscriptorum- Inprimis I. quod eum vel eos canonicum vel canonicos aut vicarios ecclesiae nostrae ha- bitos et reputatos pro suspenso et suspensis per capitulum nostrum, non ab hujusmodi suspensione absolvemus aut libe- rabimus, sed in hoc, quod dictum capitulum nostrum obser-

RemlinsN Urkunacnbucb, 45

1390 september 28.

vandum duxerit, ratum tenebimus, nec contrarium faciemus. II. Item contra injuriatores et molestatores capitulorum Spi- rensium, invasores privilegiorum et consuetudinum ipsorum capitulorum et clericorum aliorum nobis subjectorum ac prae- latorum erimus defensor et adjutor pro posse et nosse dic- tasque consuetudines et privilegia inviolabiliter observabimus et faciemus observari, secundum quod de hujusmodi consue- tudinibus et privilegiis a dicto capitulo nostro fuerimus pro tempore informati. III. Item contra praelatos, canonicos et alios clericos cujuscunque ordinis vel conditionis capitulis Spirensibus obligatos et eorum familiam nullam habebimus jurisdictionem, nec aliquis nomine nostro, nisi decanus et capitulum negligentes fuerint, vel nisi decanus et capitulum denuntiaverint eum inobedientem. IV. Item non cudemus mo- netam nisi liberalem siue consensu capituli. V. Item tam servitia, quam pensiones, census et redditus a nobis debitos et debitas, ad quoscunque usus ecclesiae nostrae solvendos, per nos solvere expedite. VI. Item quod nullam violentiam aut terrorem personis capituli nostri, conjunctim vel divisim, pro personis ab eis ad beneficia vel officia per nos vel alios promovendis inferemus aut etiam pro illicitis exactionibus extorquendis ab eis vel aliis clericis ecclesiae nostrae prae- libatae. VII. Item sedabimus omnes altercationes et discor- dias inter personas capituli, in quantum possumus et valemus. VIII. Item quod justitiam omnibus in causis coram nobis trac- tandis jure ordinario faciemus, nec habebimus acceptationem personarum in hac parte. IX. Item quod nullam sententiam seu processum latam vel prolatum a judicibus curiae nostrae Spirensis et aliis nobis subjectis revocabimus, nisi justitia "mediante. X. Item nullam sectionem praebendarum benefi- ciorum aut officiorum ecclesiae nostrae faciemus. XI. Item judices faciemus canonicos vel canonicum ecclesiae nostrae, qui tamen sint de capitulo ejusdem. XII. Item officium camerarii nulli nisi canonico ecclesiae nostrae de capitulo conferemus. XIII. Item quod officium aurifabri et fabri ec- clesiae nostrae nonnisi expertis et probatis in arte sua con- ferimus. XIV. ltem nullam personam ecclesiasticam nobis subjectam beneficio suo spoliemus. XV. Item quod nulluis clerici bona nobis subjecti decedentis occupabimus aut occu- pari faciemus, nec hoc ipsum fieri patiemur. XVI. Item quod non sustinebimus aliquem clericum nobis subjectum per judi- ces trahi in jus saeculare, nisi in casibus a jure permissis.

1390 september 28. 707

XVil. Item quod nullam personam ecclesiasticam ecclesiae nostrae extra civitatem Spirensem coram nobis oitabimus, hcet alias inler subdilos nostros in qualibet parte dioecesis nostiae non excmplo possemus juri praesidere. XVIII. Item quod nullo tempore tractatibus capituli nostri nos ingeremus, dominis de capitulo renitentibus et invitis. XIX. Item habe- bimus et voluerimus de capitulo Spirensi capellanum tantum canonicum, quem ad hoc inducere poterimus, cui vestes da- bimus et alia necessaria et in curia nostra et alias nobiscum erit continue, nisi eum aliquando miserimus in provinciam ad nostra negotia peragenda. XX. Item effectualiter inten- demus, quod privilegium super evectione bladi clericorum nobis subjectorum ab antiquo per divae memoriae dominum Rudolphum, Romanorum regem, clero nostro concessum, per cives Spirenses inviolabiliter observetur. XXI. Item quod non procurabimus aliquam visitationem a superiore quocun- que clericorum nobis subjectorum in ipsorum praejudicium vergentem et jacturam. XXII. Item contra ecclesias et ma- xime nostram vel earundem persouas nobis si offeretur man- datum, sponte non recipiemus, sed resistemus, quantum cle jure fuerit resistendum. XXIII. Item quod officiorum reddi- tus nos minuere non debemus, sicut antepositum est et ho- mines custodiae cum ouinibus juribus suis ad custodem ec- clesiae Spirensis, ut revertantur, patiemur, nec aliquod jus amplius habebimus in eisdem et quod pleno jure ad ipsum pertinebunt et eo suberunt et intendent. XXIV. ltem quod novae plantationes villularum Heyne et Hatzenbubel, in ter- minis parochiae de liergisheim sitae, ad cantorem ecclesiae Spirensis pertinentes, tam in decimis novalium , quam aliis juribus, sicut parochiae Uergisheim, suberunt cantori eccle- siae Spirensis et ei tanquam vero pastori obedient et inten- dent, amoto quolibet detentore. XXV. Item quod ad curiam Motern, quae Fronhoff dicitur, omnes agricultucam agentes m matrice ecclesia et filialibus ejus Motern dictis residentes servitium, quod Fronepfluge et Fronepferde dicitur et ad messores tenebuntur vel eorum quilibet pro eodem servitio domino curiae singulis annis solvet modium speltae, sicut obtentum est multis retroactis temporibus et observatum. XXVI. Item tam domini de Herde de curia sua in terminis Schwynheim sita, quam aliae villae dicti homines solvent decimam foeni, sicut quilibet de jure communi tenetur. XXVII. Item castrum et oppidum Luterburg et loca alia infra limi

708 1390 september 28.

tes parochiae de Luterbach et aliae curiae officiorum capituli ecclesiae Spirensis parochiae de Luterbach et capituli ec- clesiae Spirensis, qui easdem decimas percipere debent, sicut alias decimas ejusdem parochiae hactenus perceperunt, ces- sante quolibet impedimento. XXVIII. Item curiae de Luter- bach et aliae curiae ofliciorum capituli ecclesiae Spirensis sil- vae, quae biewalt dicitur, contiguae secare et evehere de- bent ligna in eadem silva ipsis curiis utilia et necessaria et aliis juribus quiete manebunt per omnia, secundum quod sum- mam hubariorum dictis curiis attinentium, cum sub juramento iidem requisiti fuerint, dictaverint, nullo super hoc ipsis con- tradicente. XXIX. Item quod nulla immobilia bona ecclesiae nostrae vel mobilia praetiosa alienabimus vel bona aut feoda ad nos devoluta de novo infeodabimus sine consilio et con- sensu capituli nostri. XXX. Item feoda jam a vasallis mi- nisterialibus Spirensis ecclesiae quiete obtenta ad alios trans- ferre non sinemus ratione permutationis sive recompensatio- nis aliquorum bonorum sine capituli nostri consilio et con- sensu. XXXI. Item quod in rebus et bonis ecclesiarum no- bis subjectarum alienandis non consentiemus absque dicti ca- pituli nostri consilio et consensu, nec alicui auctoritatem nos- tram absque praedictis conferemus. XXXII. Item quod non permittemus aliquod monasterium vel ecclesiam nostrae dioe- cesis, quod proventus et redditus alicujus ecclesiae parochia- lis percipiet absque consilio et consensu dicti capituli nostri. XXXIII. Item manutenebimus et observabimus ordinationem capituli nostri super canonicatibus et praebendis in ecclesia nostra vacaturis disponendi jamdudum factam juxta omnem formam et puncta certa in literis super dicta ordinatione con- fectis- XXXIV. Item quod nullum ordinem in civitate Spi- rensi ultra eos, qui nunc sunt in ea, recipi patiemur absque consilio dicti capituli nostri et consensu. XXXV. Item quod literas confectas super passagio dicto zu derLusseet theo- loneo olim super contentione habita inter quondam dominum Fridericum, episcopum Spirensem, antecessorem nostrum et dictum capitulum, inviolabiliter observabimus. XXXVI. Item contractus et obligationes per quondam dominum Emichonem, praedecessorem nostrum, factos et factas super castro Uten- heim cum suis pertinentiis, servabimus per omnia cum suis punctis. XXXVII. Item super villis Wysenthan, Schyverstat et Walsheim et utilitatibus praedictorum pro necessitatibus episcopatus initos et conscriptos manuteneamus et observe-

1390 september 28. 709

mus et faciemus observari sine fraude. XXXVIII. Item quod ad cavendum periculis gravibus, quae experimento probavi- mus, nulli deinceps tanquam advocato, burggravio aut offi- ciato castrum aliquod, oppidum aut munitionem ecclesiae nos- trae committemus aut praeficiamus, nisi prius ab eo, quem probatum, notum et idoneum ad boc invenerimus, fidelitatis juramentum publice receperimus in praesentia capituli eccle- siae nostrae et in loco capitulari solito vel alibi, ubi tunc capitulariter fuerint congregati, quod castrum, oppidum aut munitionem, cui praeficitur nobis nomine ecclesiae, quoad vi- xerimus, nobis vero defuncto vel capto nomine capituli Spi- rensis et ipsi capitulo fideliter teneat et conservet et pro ipso castro, oppido aut munitione capitulo tantum usque ad deliberationem vel futuri pontificis creationem et nulli alteri obediat, respondeat et intendat. XXXIX. Item feoda de bo- nis, rebus et redditibus ecclesiae nostrae ab olim concessa, si qua tanquam vacantia vel casu alio quocunque ad nos et ecclesiam reversa sint aut fuerint, in futurum ad usus et utilitates ecclesiae pleno jure retinebimus et observa- bimus, nec ea in feoda alicui vel aliquibus concedimus vel concedenda peiuiittemus, tractatu super hoc cum capitulo nofltro non praehabito et ejus consensu primitus non obtento. XL. Item statutum et obedientiam per ecclesias majorem, sanctorum Germani, Wydonis et sanctae Trinitatis super forma a modo contributionis et subsidii, si postulari contin- geret aut praestari, factam et sacris canombus congruentem manutenebimus, nec ecclesias aut personas earum in genere vel in specie, directe vel indirecte ultra formam dictae ordi- nationis vel statuii gravabimus aut molestabimus nostris pro- cessibus vel mandatis aut alias gravis vel molestus existe- mus. XLI. Item quod juxta antiquam et juri consonam con- suetudinem contributionem aliquam vel subsidium a clero ci- vitatis et dioecesis nostrae conjunctim vel divisim non pos- tulabimus aut postulari procurabimus, capituli nostri consensu primitus non obtento. XLII. Item juravimus, quod super omni- bus dubiis, litibus et contentionibus, quas oriri contingat inter nos ex una et capitulum et personas ejus parte ex altera, contingentes specialiter vel generaliter privilegia vel statuta, consuetudines, jura vel libertates ecclesiae nostrae, recur- remus per nos ad capitulum nostrum, cessante omni contra- dictione et pccasione, cujus quidem capituli concordi vel majorjs partis sententiae stabimus et stare debemus et pa-

710 1390 september 28.

rere. XLHI. Item cum redditus episcopatus Spirensis et nostra administratio a rebus capituli nostri sit distincta, ju- ravimus, quod in contrahendis per nos debitis fidejussoribus aut obsidibus obligandum literis aut cautionibus per nos su- per debitis dandis, in quibus consensus, vcluntas et obligatio capituli patens et expressus non accedat, providere debe- bimus, quod creditores ipsi, fidejussores, obsides aut alii, cum quibus nos contrahere contingeret, aut quibus literas et cautiones dabimus, redditus aut bona capituli perso- nas ecclesiae, bona earundem communitei- ve] divisim oc- casione debitorum per nos contractorum aut obligationum per nos factarum non invadant, occupent, arrestent vel impe- tant in judicio vel extra et hoc in nostris literis vel obli- gationibus inseri et exprimi laciemus vel super ipsis obser- vandis a nostris creditoribus et aliis, quos obligabimus, re- cognitiones liberatorias exigere debebimus et capitulo prae- sentare. XLIV. Item quod nulli castrum vel munitionem ali- quam ecclesiae nostrae committemus vel officiatum faciemus, nisi prius intret in praesentia capituli ecclesiae nostrae et m loco capitulari solito vel alibi, ubi tunc capitulares ipsius ecclesiae fuerint capitulariter congregati, quod nobis de- functo, capto vel translato, capitulo tantum et nulli alteri de castro vel munitione sibi commissa respondeat, nec prop- ter debita vel obligationes aliquas seu alia quavis occasione sibi jus retentionis praetendat, eo salvo, quod si quid in expensas castri vel custodientium illud ex jussu et mandato nostro erogasset et hoc per literas nostras et de expensis per rationem patentem fidem faceret capitulo, sine mora ex tunc retentio sibi competat usque ad refusionem talium ex- pensarum, vel quousque cautio fiat idonea de refundendis ejusdem tempore competenti. XLV. Item ad occurrendum pe- riculis jam probatis juravimus, quod a vasallis castrensibus et hominibus ecclesiae juramenta fidelitatis recipiemus pro no- bis et ecclesia, specificando nos tanquam administratorem ec- clesiae Spirensis recipere hujusmodi juramenta seu quod jura- menta ipsa, sicut de jure debent ecclesiam, capitulum et jura ejus comprehendant. XLVI. Item nos administrationem tempo- ralium bonorum ecclesiae nostrae, castrorum videlii aA, munitio- num, oppidorum, villarum et jurium extra manus dispositio- nem nostras ponendo vel a nobis abdicando, in toto vel in parte, nulli committemus, supponemus vel subjiciemus absque nostri capituli consilio et consensu. XLVII. Item castrenses ab

1390 septemher 38. 711

ecclesia nostra infeodatos non liherabimus, nec eximemus a debita et consueta residentia castrorum vel munitionum. in quibus et a quibus sunt infeodati vel ab aliis servitiis seu obsequiis solitis et consuetis, nec libertates seu exemp- tiones a nostris praedecessoribus alicni vel aliquibus for- san concessas, ratas babebimus vel ohservabimus, sed eis non obstantibus tam ipsos, quam alios castrenses ad resi- dendum, ut praedictum est, et alia eis incumbentia faciendum inducemus et cogemus remediis consuetis. XLVIIl. Item quod nulla bona immobilia, castra videlicet, passagia, theolonin, oppida, munitiones, silvas, villas aut alia jura et bona, cu- juscunque conditionis existant, ad ecclesiam nostram spec- tantia alicui domino temporali, cujuscunque conditionis, sta- tus, potestatis aut baroniae undecunque vel ubicunque con- stituto, alienaverimus aut impignoraverimus, vel etiam alie- nabimus vel impignorabimus, vel titulo advocatiae vel officiati temporalis vel ad vitam ejus aut nostram vel quamdiu ec- clesiae nostrae incumbemus et quod nec talia in dictum mo- dum universitati civitatis Spirensis obligaverimus, promise- rimus vel etiam ohligemus in futurum ahsque dicti capituli nostri consilio et consensu. XLIX. Item si contingeret ali- qua bona aut pignora ab imperio Romano vel undecunque ecclesiae nostrae obligata pro summis pecuniae quibuscun- que liberari a nobis et ecclesia nostra redimi, quod hujus- modi liberationem et redemptionem non admittemus, nec ac- ceptabimus vel aliquas pecunias pro praemissis ecciesiae nostrae exsolvendas recipiemus per nos aut alios absque dicti capituli nostri praesentia, requisitione, consensu et con- silio, et quod pecunias pro hujusmodi pignoribus provenien- tes absque dicti capituli nostri consilio et assensu in aliquem usum convertemus, sed ipsas pecunias servabimus, prout de consilio et assensu processerunt eorundem. L. Item quod ecclesiam majorem et omnes alias conventuales, parochiales et capitula et personas ecclesiasticas, ipsorum bonaf domos, curias et homines civitatis et dioecesis nostrae et familiam in suis juris consuetudinibus et immunitatibus inviolabilifer observabimus. Ll. Item quod contra praedicta nullo unquam tempore a >uiperiore nostro quocunque aliquid impetrabimus, vel nobis ctontra eos vel ea indulgeri faciemus, sed quod praedicta omnia communiter et divisim, quamdiu vixerimus et dictae ecclesiae nostrae praefuerimus, debeamus inviola- biliter, observare. In quorum omnium et singulorum evidens

1390 september 28.

testimonium atque robur sigillum nostrum pontificale prae- sentibus est appensum.

Johannes decanus totumque capitulum ecclesiae Spi- rensis recognoscimus et praesentibus publice profitemur, quod reverendum in Christo patrem et dominum, dominum Nico- laum, episcopum nostrum Spirensem, juramento nobis prae- stito juxta consuetudinem ecclesiae nostrae et suorum prae- decessorum in hoc vestigia sequendo, in infrascriptis articu- lis indicto juramento contentis et conscriptis nolumus esse obligatum, nec teneri fatemur, quod ipsum non jurasse, nisi sub additionibus' infra subnotatis. Et primo in primo arti- culo, qui incipit: „(nprimis quod eum vel eos canonicum vel canonicos" etc. post verba: „pro suspenso et suspensis" ad- didimus haec verba scilicet: „in fructibus praebendarum et beneficiorum suorum secundum ecclesiae consuetudinem" et sequitur statim: „per capitulum" etc. Item secundo articulo post verbum: „consuetudinum" addidimus: „consuetudinum praescriptarum." Item in tertio articulo dicti juramenti post verba: „nec aliquis nomine nostro" ponimus haec verba scilicet: „praeter in criminibus majoribus", etsequitur statim: „nisi decanus et capitulum" etc. Item in XV. puncto, qui in- cipit: „Itemquod nullius electi" addimus: „testati," et se- quitur statim: „bona" etc. Item in XXI. in fine adduntur haec verba: „sive ad exactionandum clerum minus juste." Item in XXVII. articulo post verba: „capitulo ecclesiae Spi- rensis" addatur: „prout hucusque." Item XXIX., XXX. et XXXIX. articulos dicti juramenti declaramus intelligendos fore de sollempnibus et magnis feodis et castris et dominiis. Item in XXXI. articulo ad verbum: „auctoritatem nostram" addatur: „desuper." Item articulus XXXVIII., XLIV, XLVI. et XLVIII., qui de advocatis seu officiatis castris, oppidis et ' munitionibus loquuntur, declaramus, si unum habet generalem advocatum per totam dioecesim, vel duos generales, quod ille et illi jurent capitulo de castris, oppidis, munitionibus et singulis literis diligenter reservandis juxta modum et con- suetudinem hactenus observatos ad manus capituli juxta ip- sorum articulorum praefatoi um continentiam, alias autem, si generales vel generalis non habetur, tunc omnes officiati et advocati jurabunt articulos, ut in forma, in quibus articulis, ubi ponitur translatio, intelligatur ipso consentiente ac trans- lationem acceptante. Item ubi ponitur in eisdem articulis (|capto, declaramus sic intelligi, si contingat ipsum dominum

1390 september 28. 713

nostrum Nicolaom episcopum capi, quod Deus avertat, quod officiatus seu officiati praefati, quem vel quos ipse domi- nus noster episcopus deponere vel alterare sive revocare eo capto existente non debet, nisi alium vel alios advocatum vel advocatos in locum unius vel amborum constituerit et ille seu illi nobis capitulo prius juraverint aut juraverit lite- rasque suas dederit sui juramenti capitulo, prout destituen- dus vel destituendi castra, oppida et munitiones retineant pro ecclesia Spirensi et non pro scriptis, ita tamen, quod nec domino nostro episcopo captivitate ipsius durante, nec etiam nobis et capitulo seu alicui alteri cuicunque personae hujus- modi castra, oppida et munitiones tradant, dimittant scu as- signent et non permittent etiam ipsum dominum nostrum epis- copum aliquod castrum, oppidum seu munitiones alicui per- sonae alteri, cujuscunque status sit, obligare, assignare, tra- dere seu alienare, sed eo induciato ipsum dominum nostrum episcopum intromittent ad castrum, oppidum seu munitionem, ad quod vel quam voluerit ad morandum sive habitandum, si et quotiens voluerit, ita tamen et sic, quod non pos- sit illa vel illam obligare, alienare aut ad manus et potes- tatem alterius cujuscunque dare vel assignare, eo etiam totaliter liberato a captivitate hujusmodi, pro qua liberatione nos capitulum una cum ipsis officiatis praedictis instabimus et laborabimus pro toto posse, ipsum respiciant cum castris, oppidis et munitionibus, ut prius ante captivitatem irrequisitis capitulo et aliis quibuscunque. Item XLII. articulum decla- rando volumus, quod in casu, quo quaestio oriretur inter praefatum dominum nostrum episcopum et totum nostrum ca- pituluin, quod tunc capitulum unum vel duos de capitulo sive extra, ubi et quos voluerit, arbitrum vel arbitros, et ipse do- minus noster etiam unum vel duos, quos voluerit, arbitros eligere possimus et debeamus, qui electi si concordare par- tes suas nequiverint, eligent sibi tertium et quidquid major pars dictorum electorum in ipsa quaestione decernitur, ratum in partibus hincinde servabitur. Si vero dicti arbitri electi etiam in tertium eligendum concordare non possent, tunc sit magister generalis ordinis theutonicorum Alemanniae superar- biter. Item XLV. volumus dominum nostrum episcopum ob- servare, quantum in eo est, nec ultra obligare. Item ad XLVII. articuli observantiam nolumus dictum dominum nos- trum episcopum ultra suum posse obligare, sed volumus, quod faciat, quantum in eo esi, diligentiam suam bonam. In

♦5*

1390 september 28.

omnibus insuper et singulis suis punctis, salvis praesentibus declarationibns, volumus literam dicti domini nostri episcopi sui jnramenti, et ipsum suum juramentum ratum permanere absque dolo et fraude. In quorum omnium et singulorum testimonium evidens sigillum capituli nostri majus praesenti- bus duximus appendendum. Datum Spirae, anno Domini millesimo trecentesimo nonagesimo, feria quarta ante Mi- chaelis archangeli.