In nomine sanctae et individuae trinitatis Wiboldus Dei 1153 misericordia Stabulensis abbas successoribus suis et cunctis °'Aug'Se Christi fidelibus in perpetuum.

Prelationis sarcina et officii nostri institutum nos constanti ratione hortatur, ut non solum congregata servare et ad recte vivendi disciplinam moderari debeamus, set etiam dispersa con- gregare et ad iusticiae normam revocare, et ea, quae vel a nobis recte geruntur vel ab antiquis prave acta corriguntur, litterarum beneficio attentius memoriae commendare. Quocirca noverit omnium filiorum sanctae aecclesiae industria, quod abbas Poppo secundus, noster utique predecessor, inter multa non solum in- utilia set etiam omni posteritati nostrae nociva, quae adversus aecclesiam sibi commissam et adversus animam suam perperam commisit, post dissipatam enormiter multam substantiam mon- asterii, etiam personas aecclesiae pertinentes in obprobrium sem- piternum precipitavit: quando cuidam Everardo de Richen dedit in beneficium, immo ut verius dicatur in maleficium, virorum ac mulierum raciocinia et utilitatem, preter censum solum, quem aecclesiae solvebant; qui habitabant a proxima monasterio silva,

a. .H. cod.

558 WIBALDI EPISTOLA 421.

1153 que dicitur Fanias, usque ad fluvium qui dicitur Wisera. Opus iug. vero maliciae iuris vocabulo palliavit, et taliter inbeneficiatos edituos appellavit, quo nomine vocari solent monachi religiosi templi Dei et sacrorum custodes. Cum itaque malum hoc nostris temporibus pestifera propagine usque adeo esset dilatatum, ut non solum inter Fanias et Wiseram, set etiam quaquaversum circuire poterant tales custodes quin potius iniquitatis procura- tores, famulos aecclesiae vexarent diris exactionibus, videlicet hospitando, precando et substantias eorum, si quis uxorem de familia aecclesiae non habuisset, parciendo, affligebantur" et cla- maverunt ad Dominum cum tribularentur, et post multas et longas ad ecclesiam et ad nos vociferationes de necessitatibus eorum eripuit eos tempore illo, cum inclitus dominus noster rex Fridericus Aquisgrani moraretur1. Et tam nostro quam hominum illorum clamore, qui ad curiam ipsius circiter ducenti concurre- rant, miseratus, quesivit a quodam nobili viro Marcuardo de Grumbach sententiam iudicii: utrum aliquis abbas posset cui- quam laico in beneficium prestare censum sive alia raciocinia hominum, qui ad altare iure proprietario pertinent, de quorum pensionibus luminaria templi et tecta procurantur. Consensu itaque domni Coloniensis archiepiscopi Arnoldi secundi et domni Leodiensis episcopi Heinrici secundi et domni Anselmi Havele- bergensis episcopi et omnium, qui presentes aderant, iudicatum est: ex iuris ratione non posse fieri, et in irritum debere revo- cari. Quod et fecit piissimus rex nostra prece interpellatus, licet quartana febre tunc laboraret; et tales custodes in perpetuum aboleri decrevit. Inde cum ad domum nostram, quae est in eodem oppido, fuissemus regressi, convenit omnis multitudo in capellam nostram, et omnes iussu nostro fidelitatem aecclesiae et nobis, tactis sacrosanctis reliquiis, iuraverunt. Per quam mox adiurati et ammoniti dixerunt, hoc sui iuris esse: ut nemini hospitationem vel precationem debeant vel exolvant; set una- quaeque cognatio seu parentela proprium censuarium habeat,

a. affligebant cod.

1. c. Aug. 1153, ut videtur.

WIBALDI EPISTOLA 421. 559

qui electione consanguineorum suorum per manum custodis aec- 1153 clesiae, videlicet unius ex fratribus nostris, ordinatus, cognationi ° 0g' suae presit hoc modo, ut censum annuatim colligat et custodi persolvat; si quid in suos compares adversus legis decreta com- missum fuerit vel in sanguinis effusione vel in hominum inter- fectione seu in mulierum stupratione, ipse tam per se quam per advocatum reposcat, et de compositionibus duas partes cu- stodi aecclesiae, terciam vero advocato representet, Arnoldo sci- licet, qui tunc erat advocatus, et successoribus eius legaliter institutis; nullus uxorem ducat de aliena familia, nisi per licen- tiam censuarii sui; quodsi licentiam non habuerit, et uxorem, quae non sit de familia aecclesiae, duxerit, compositio huius delicti et poena erit in arbitrio censuarii; is vero, qui per licen- tiam, ut dictum est, duxerit alienam, cum obierit, dabit uxor eius vel filii censuario suppremum vestimentum, id est cappam seu clamidem, ac per hoc substantia eius, sicut prius factitatum erat, non dividetur. Hanc fuisse parentum et progenitorum suorum legem et ad aecclesiam respectum, iuraverunt duodecim ex ipsis maiores natu, quorum nomina subter scripta sunt, sci- licet Petrus, Werricus, Herimannus, Godefridus, Iohannes, Wille- bertus, Hervardus, Ruzekinus, Gislebertus, Everelmus, Iordanus, Iohannes. Nec non nomina haec sunt tredecim virorum, qui iu- ramenta ipsorum esse vera testificati sunt, scilicet Eimundus, Walterus, Azelinus, Gislebertus, Teodericus, Godefridus,Wenricus, Everwinus, Herimannus, Baldewinus, Godefridus, Waldo, Ruober- tus. Nos vero et tunc in presenti et postea in monasterio Stabulaus sub celebri conventu, sumpta stola et pastorali baculo, assensu omnium fratrum nostrorum, excommunicationis sententia interdiximus, ne aliqua persona parva seu magna prefatos ho- mines et eorum progeniem infestare presumat, et legem, quae prescripta est, ullo modo audeat contra ipsorum voluntatem in- fringere. Et ut haec per omnes temporum successiones rata et inconvulsa permaneant, paginam hanc sigillo nostro et aecclesiae insigniri ac muniri iussimus, et testes, qui aftuerunt, subter no- tari. Wiboldus Stabulensis abbas subscripsi.

5G0 WIBALDI EPISTOLAE 422. 423.