DLXX.

Albertus rex Roinanorum recognoscit reges Romanorum in imperatores promovendos gladii potestatem ab ecclesia Romana accipere, et iurat confirmatque omnia, quae eidem a patre suo et aliis imperatoribus iurata, promissa et donata fuerunt. Ex tranmmpto originali.

Sanctissimo in Cbristo Patri et dfio suo, dno Bonifacio divina providentia Sacrosancte Romane ac Universalis Ecclesie Summo Pontifici, Albertus dei gratia Romanorum Rex semper augustus, de- vota pedum oscula beatorum. Profiteor, sanctissime pater et domine, me bonorum omnium largitori ac vobis et Ecclesie sancte sue fore pro innumeris misericordiis et immensis beneficiis obligatum. Pro- fiteor, quod desiderii mei recepi desideratum effe- ctum, et difiiteri non audeo, quod in eo plus quam desiderare sciverim, adinveni, mirans sic in prete- ritis esse provisum, quod de biis que circa talia in futuro peti poterunt, spes miseracionis babeatur. Assurgens itaque Deo et Sanctitati vfe, ac eidem Ecclesie matri mee ad gratiarum devotissimas et humillimas actiones totum me devoveo, totumque me offero, et expono ad gratificacionis debitum per omnia, in quantum humane imbecillitatis con- dicio patitur, exolvendum. Ad hec licet pridie, an- tequam circa negocium electionis de me ad Ro- manorum Regnum et Lnperium celebrate, ac alia, que in hac parte incumbebant, esset per Sanctita- tis vestre beneficenciam mei status essencia soli- data, fecerim infrascripta, et super eis meas pa- tentes htteras beatitudini vfe duxerim destinandas, ac in solidacione huiusmodi Procuratores mei ad hoc specialiter constituti, ea in vfa presentia in- novaverint: ecce nunc tamen, ut gratus reddar, et ipsa in maiori firmitate procedant, illa duxi pre- sentibus innovanda. Recognoscens igitur, quod Romanum Imperium per Sedem ApostoHcam de Grecis translatum est in persona magnifici Caroli

in Grermanos, et quod ius eligendi Romanorum Regem in Imperatorem postmodum promovendum certis Principibus Ecclesiasticis et Secularibus est ab eadem Sede concessum, a qua Reges et Impe- ratores, qui fuerunt et erunt pro tempore, recipiunt temporalis gladii potestatem ad vindictam malefa- ctorum, laudem vero bonorum, pia devocione et sincero corde profiteor, quod Romanorum Reges in Imperatores postmodum promovendi per Sedem eandem ad hoc potissime ac specialiter assumun- tur, ut sint sancte Romane Ecclesie advocati, ca- tholice fidei ac eiusdem Ecclesie precipui defenso- res. Quapropter et ego et alii Romanorum Reges et Imperatores, qui erunt pro tempore, totis viribus ab illis abstinere debemus, que ipsi Ecclesie pos- sunt esse nociva, et per que inter vos, dominum meum, qui nunc apostolice Sedi feliciter preestis, et successores vestros, qui canonice intrabunt, et me, ac Romanorum Reges et Imperatores, qui erunt inantea, possent scandala suscitari, et ma- teria dissensionis oriri: et debemus illa devotis et ferventibus affectibus promovere, ex quibus Chri- stianitati tranquillitas, pax et quies proveniant, dissidia et mala tollantur, per que paterna since- ritas et vera dilectio, quas vos et Romanam Ec- clesiam supradictam ad me habituros fiducia firma confido, minui vel offuscari valerent. Iuro eciam, tactis sacrosanctis evangehis, quod ero fidelis et obediens beato Petro, et vobis vestrisque succes- soribus canonice intrantibus, sancteque apostohce Romane Ecclesie: non ero in consiHo, consensu vel facto, ut vitam perdatis aut membrum, aut capiamini mala captione: consiHum, quod vos vel ipsi michi credituri estis per vos aut per Nuncios vestros, sive per Htteras, ad vestrum vel eorum dampnum nemini pandam, me sciente: et si sci- vero fieri vel procurari sive tractari aHquid, quod sit in vestrum vel ipsorum dampnum, illud pro posse impediam: et si impedire non possem, illud vobis et eis significare curabo. Papatum Romanum et Regalia sancti Petri adiutor ero ad retinendum, defendendum et recuperandum, ac recuperata ma- nutenendum contra omnem hominem, divino fultus auxiHo, secundum meum scire et posse. Et reco- gnosco et fateor omnia et singula, que a dive me- morie Rudolfo Patre meo Romanonun Rege, et eciam a quibuscumque predecessoribus eius Roma- norum Regibus vel Imperatoribus sive super fide- litatis iuramento, sive super quibuscumque aliis recognita, confessata, promissa, facta, iurata, con- firmata, innovata, remissa seu de novo donata fuerunt simul vel diversis temporibus, et ipsa ratifico, innovo et confirmo, et ea iuro et pro- mitto me inviolabiliter servaturum, et exnunc si- miha in presentibus Htteris meis patentibus meo magno signatis sigiUo remitto, facio et de novo concedo. Omnia eciam et singula privilegia, Hber

BONIFACIUS PP. VIII. ANNO CHRISTI 1303. 391

tates, donaciones, concessiones, recogniciones, con- fessiones, tradiciones, remissiones et gracias ab eisdem clare memorie Patre meo, seu eciam a Ee- gibus vel Imperatoribus predecessoribus eius, aut ipsorum aliquo vel aliquibus confessata, innovata, recognita seu confirmata, facta seu concessa aut remissa, vel donata de novo de quibuscumque iu- ribus seu rebus, bonis aut libertatibus, vel aliis quibuscumque ratifico, approbo, confirmo et facio, et de novo concedo, prout magis ipsi Sedi pote- runt expedire. Statuo insuper, facio et concedo quecumque per clare memorie Lodovicum Impe- ratorem augustum tempore bone memore Pascha- lis pape, et a clare memorie Ottone Rege tempore felicis recordationis Iohannis pape statuta vel iu- rata, recognita, facta seu concessa fuerunt, sicut in Capitulis positis in Sexagesima tercia Distin- cione continentur in corpore decretorum, quorum unum incipit: Ego Lodovicus Imperator; et aliud incipit: Tibi diio Iohanni pape; et omnia et sin- gula contenta in uno quoque ipsorum Capitulorum, ipsaque promitto me inviolabiliter servaturum. De- vocionem quoque et reverenciam filialem vobis do- mino meo Summo Pontifici, et Sancte Romane Ecclesie reverenter exhibeo et devote. Et ut de- vocionem et zelum, quod ad vos gero, et exalta- tionem ipsius Romane Ecclesie efficaciter per ope- ris exhibitionem ostendam, paratum me offero, vos et apostohce Sedis primatum, ac iura et libertates vestras ac dicte Sedis contra omnem homlnem defendere et tueri, et esse contra quoscumque hostes et rebelles, adversarios seu inimicos Sedis eiusdem, cuiuscumque fuerint preeminencie, ordinis, dignitatis aut status, eciam si Regali aut Imperiali prefulgeant dignitate, nec cum talibus vel aliquo eorum vel aliquibus amicicie, coniurationis, confe- derationis aut societatis, vel ligaminis fedus ineam, nec servabo, si quod forsan inivi cum aliquo vftl aliquibus, qui nunc sunt, vel quod absit, erunt in hostilitate, rebellione, adversitate seu inimicicia ve- stra et Romane Ecclesie memorate, quin pocius ad mandatum vestrum successorumque vestromm vel Ecclesie supradicte tahbus guerram movebo, et pro posse impugnabo eosdem. Prelatos, Ecclesias, Mo- nasteria, Capitula, Conventus, personas Ecclesia- sticas regulares et seculares scienter iniuste aut iniuriose non offendam, sed ipsa in suis iuribus, bonis, libertatibus et immunitatibus, prout et quan- tum in me fuerit, conservabo. Contra libertates et bona ac iura sepedicte Romane Ecclesie non ve- niam, sed ea defendam, et ad defendendum iuvabo, et de nullo, quod ad ipsam Sedem pertinet vel per- tinebit, me contra eius beneplacitum intromittam. Et si divino fultus auxilio velim intrare Itaham, meum adventum seu introitum vobis domino meo summo Pontifici, ac eidem Sedi ante significabo, et a vobis et ab ea requiram humiliter et fide-

liter, ut michi super meo introitu et adventu vos et Sedes ipsa dignemini paterni favoris auxilium impertiri. Item iura Romani Regni et Imperii de- fendere et recuperare studebo secundum scire meum et posse, prout divino fultus adiutorio fuero. Insu- per omnia et singula supradicta et infrascripta iuro me bona fide inviolabiliter servaturuni, et contra non venturum scienter.

Ad hec promitto et iuro, tactis sacrosanctis evangeliis, quod ad quemcumque gradum et sta- tum cuiuscumque eminencie seu dignitatis, aut so- lium quantumcumque sublime, quocumque nomine censeatur, ascendero seu promotus vel assumptus fuero, supradicta omnia et singula confirmabo, in- novabo, et eciam de novo faciam et concedam, verbis competenter mutatis, ac vobis domino meo pape Bonifacio, vestrisque successoribus canonice intrantibus, et apostolice Sedi super hys patentes htteras meo magno Sigillo signatas, et eciam bulla aurea, cum illa me uti contigerit, faciam assignari. In quorum omnium testimonium evidens atque ro- bur sigillum meum Regium presentibus est appen- sum.*) Datum apud Noremberg Anno domini Mil- lesimo Trecentesimo Tertio, Indictione Prima, xvi. Kal. Augusti. Regni vero mei Anno Quinto.

*) Iuspeximus patentes litteras continentie supraBcripte cum sigillo quodam magno pendenti in cera alba et in filig siricis rubei croceique culoris: in quo quidem sigillo ab una parte solum impressa erat ymago Alberti Romanorum Regis sedentis in solio more Romanorum Regis cum • lilio in manu dextrn, et cum pomo cum quadam cruce desuper posita in sinistra: in circumfereutia vero scriptum erat: Albertus dei gratia Roma- norum Rex semper augustus, ut prima facie apparebat. Bartholus Vannis de Spello notarius etc. ut supra anno iicccxxviui.

DLXXL

Constitutio super ordinatione et statutis factis in Marchia Anconitana. Eeg. An. IX. ep. 203. fol. 359.

Bonifacius EPiscoPus etc. Ad perpetuam rei memoriam. Celestis patris famihas, qui servos suos, qui talenta sibi tradita duplicarant, constituit su- per multa, licet insufficientibus meritis vicem ge- rentes in terris, subiectorum nostrorum exquirimus actiones, et in eis, qui erga nos et Romanam ec- clesiam obsequium iugiter grate devotionis multi- plicant, acceptis honoribus, honores et gratias cu- mulamus. Pensat enim apostohca sedes puritatem fidei, fervorem mentium et devotionis constantiam in subiectis, et circa eos, qui se ipsos et sua eius exponunt obsequiis, interdum servitia beneficiis re- compensat, et interdum onerum gravitatem provi- sione relevat congruenti, ut ipsius ecclesie caritas sic ad eorum vigilem curam exuberet, sic eos mul- ceat mansuetudinis lenitate, quod iugum ipsius suave sit eis, et onus eius leve, ipsique circa eam in fidei et devotionis puritate ferveant, et in ob- sequendi promptitudine hilarescant.

Profecto etsi de singuhs provinciis et perso- nis temporali dominio ecclesie predicte subiectis curam gerere vigilem, utilem et salutiferam affe

392 BONIFACIUS PP. VIII. ANNO CHRISTI 1303.

ctemus, circa statum tamen Anconitane Marchie ac incolarum ipsius prospere dirigendum eo ni- mirum reddimur attentiori cura solliciti, quo pro- vinciam illam potiori affectione prosequimur ve- lut infra nostra et dicte sedis brachia constitutam. Quapropter ex parte Communitatum et Castrorum dicte Marchie prefate Romane ecclesie pleno iure subiectorum super diversis gravaminibus, oneribus et pressuris, ut asseritur, illatis eisdem tam per... Rectorem, qui nunc est, quam per alios, qui fue- runt pro tempore a prefata sede ad ipsius Mar- chie regimen deputati, et officiales ipsorum multi- plicibus querelis nuper acceptis, nos volentes eis taliter providere, quod certa et recta sint Recto- rum et officialium dicte provincie iudicia, et sub- ductis noxiis maleficia non remaneant impunita, circa Communitates et Castra eadem statuta et or- dinationes facimus infrascripta.

Statuimus igitur et ordinamus auctoritate apo- stolica, ut Communitates et Castra predicta ipsius Marchie, ac homines et habitatores ipsorum per... Rectorem dicte Marchie, qui nunc est, et qui pro tempore fuerit per dictam sedem inibi deputatus, vel officiales ipsius directe vel indirecte de cetero quomodolibet non prohibeantur, nec aliter impe- diantur granum, vinum, oleum et alia victualia et grasciam quamlibet, et pecora sua tam intra ipsam Marchiam, quam extra libere'absque apodiosa vel alia licentia eorumdem Rectorum et officialium emere, vendere ac deferre, dummodo personis et locis ecclesie predicte rebellibus non vendantur, nec deferantur ad ea, malicia et fraude in hiis prorsus exclusis. Bladum vero et grasciam, que de mandato Rectoris dicte provincie vel officiahum eius ad terram seu locum, ubi ipsi Rector vel of- ficiales resident, defemntur, si dicti Rector et of- ficiales, vel alii eorum Curiam sequentes pro suis necessariis egeant et emere velint, emant iusto pretio, et precium solvant sine vi et fraude, sicut certi homines in ipsa terra seu loco emunt et sol- vunt, et in hoc aliter portantes et vendentes hu- iusmodi bladum et grasciam non graventur.

Sane si Potestas seu Rector, quocumque no- mine censeatur, alicuius Communitatis vel Castri provincie memorate super quibuscumque excessi- bus vel delictis, quorum cognitio et punitio de iure vel consuetudine spectat ad eos, per accusationem vel denuntiationem, aut inquisitionem etiam per diem vel horam Curiam Rectoris dicte provincie vel officialium eius preveniat, potior sit, et prefe- ratur in huiusmodi excessus cognitione et punitione, nulla constitutione dicti Rectoris provincie super hoc in contrarium edita vel edenda obstante, necin huiusmodi causis credatur vel stetur citationibus et relationibus baiulorum dicti Rectoris vel eius offi- cialium, nisi de factis eis commissionibus super hu- iusmodi citationibus faciendis constiterit per litteraa

dicte Curie nomina citandorum et maleficia, pro qui- bus citanda (citandi) sunt, exprimentes,

Ad hec ut periculum, quod ex privatis seu oc- cultis inquisitionibus sepius evenire solet, valeat evitari, et prave ac illicite exactiones provenientea ex eis etiam refrenentur, districtius inhibemus, ne per Rectorem dicte provincie aut officiales ipsius aliqua denuntiatio admittatur occulta, nec ad inqui- sitionem procedatur per eam, sed denuntiator, qui insistere sue denuntiationi voluerit, illam palam suis sumptibus prosequatur, et tam denunciatoris nomen quam crimen denunciatum in primo citato- rio exprimantur, et si denuntiata denuntiator hu- iusmodi non probaverit, denuntiato in expensis le- gitimis condempnetur, et alias etiam pena debita puniatur: neque ad denuntiandum extraneus, sed is tantum, cuius intererit, admittatur. Ut parcatur sum- ptibus et oneribus citandorum, et indebite subditi non graventur, citationes sive inquisitiones faciende de mandato Rectoris, Iudicum et officialium predi- ctorum, cum per unius baiuli seu executoris vel in- quisitoris ministerium possunt comode expediri, non fiant per plures, et tam baiulus quam executor sive inquisitor, quod in uno die poterunt, in plures malitiose non differant expedire, ac baiulus cum citaverit, taxatum per constitutionem Rectoris dicte provincie, qui nunc est, pro citatione salarium exi- gat et non ultra, et cum in una Communitate vel Castro, sive per unam sive per diversas litteras ci- taverit eodem viagio plures, quotcumque citaverit, pro omnibus citatis huiusmodi non amplius exigat, quam ab uno fuerat exigendum.

Executor quoque sive inquisitor missi ad exe- cutionem vel inquisitionem ahquam faciendam pro singulis diebus, quibus in executionibus seu inqui- sitionibus huiusmodi laboraverint, quotcumque exe- cutiones seu inquisitiones, et contra quotcumque similiter eodem tempore in una Communitate vel Castro fecerint, sint contenti unico salario per con- stitutionem eiusdem Rectoris, qui nunc est, pro in- quisitore taxato.

Non graventur Communitates et Castra prefata vel singulares persone ipsorum per immoderata et inusitata salaria notariorum Curie supradicte, sed contenti existant iidem notarii salariis hactenus con- suetis, seu in Rectoris dicte provincie, qui nunc est, constitutionibus taxatis, Iudicis eiusdem et cuius- cumque futuri Rectoris dicte provincie arbitrio in hiis minime reservato.

Notarius vero Camere Rectoris et Notarius thesaurarii dicte provincie, quoriun per constitu- tiones predictas salarium non taxatur, in salariis suis modum infrascriptum observent. Notarius si- quidem thesaurarii pro instrumento sive apoca seu apodissa solutionis et quietacionis, si quantitas so- luta centum solidos non excedat, duobus solidis, et si excedat, usque ad centum libras quatuor de

BONIFACIUS PP. VIII. ANNO CHRISTI 1303. 393

nariis; si vero centum libras excedat, duobus dena- riis usualis monete sit pro libra qualibet quantitatis solute contentus, dummodo pro uno instrumento hu- iusmodi quantecumque fuerit summe et ultra centum solidos memorate monete accipere non presumat.

Notarius vero Camere dicti Rectoris pro in- strumento compositionis, liberationis et absolutio- nis, que fiunt ciun ipso Rectore vel eius officialibus et per eos, servatis distinctionibus suprapositis circa salarium Notarii Thesaurarii, duplum salarii ipsius Notarii Thesaurarii accipiat, et non ultra, ita videlicet quod pro quantitate remissa nichil exigat vel accipiat quovismodo.

Pro cancellatione autem sententie vel actorum quorumhbet nichil omnino solvatur; pro copia vero omnium constitutionum dicti Rectoris, que accipi- tur a Communitatibus et Castris predictis, a qualibet Communitate vel Castro Notarius non amphus quam unum florenum auri accipiat.

Pro exhibitione etiam privilegii vel indulti cu- iushbet apostohci concessi cuicumque Communitati vel Castro, si huiusmodi privilegium vel indultum registretur, decem sohdi, si vero non registretur, quinque solidi et non amplius exigantur.

Porro quia, sicut accepimus, Rector dicte pro- vincie ac officiales ipsius volentibus coram eis ab ipsorum mandatis, processibus et gravaminibus ad sedem apostohcam appellare, ac super appellatio- nibus protestari, seu litteras citatorias auditorum deputatorum per ipsam sedem presentare, Notariis quoque, quos propterea secum ducunt, graves car- ceris minas incutiunt, precipientes illis districtius, ne recedant, et nichilominus ab eis fideiussorias exigant cautiones, ipsos in solutione custodie ac scripturarum non modicum pregravando, Nos hec omnia de cetero fieri prohibentes, volumus, ut qui taha fecerint, incurrant excommunicationis sententiam ipso facto, et nichilominus sic gra- vatis pro dampnis, expensis et iniuria de pro- prio satisfacere teneantur. Liceat quoque appel- lantibus, protestantibus et presentantibus supra- dictis, quem maluerint, adhibere notarium co- ram Rectore ac officiahbus ipsis ad predicta in formam publicam redigenda: ita tamen quod idem Notarius, antequam de ipsius Rectoris Curia se ab- sentet, appellationis vel appellationum seu prote- stationum et presentationis huiusmodi copiam in eadem forma traditam penes dictum Rectorem vel ofliciales ipsius, si petita fuerit, dimittere teneatur. Et si prefatus Rector vel eius officialis appellanti voluerit ex intervallo postmodum respondere, ap- pellantem vel Notarium, qui huiusmodi confecerat instrumentum, propter hoc nequaquam retineat vel faciat ahquatenus retineri; imo ipsos libere abire permittat, prefixo termino appellanti, quo appellans ipse compareat responsionem, quam sibi super ap- pellatione huiusmodi fecerit, auditurus.

Constitutionem autem editam per Rectorem dicte provincie, per quam precipitur, ut omnia statuta Communitatum et Castroram predictorum ad ipsum Rectorem et eius Curiam deferantur, cum Communitates et Castra ipsa super hoc per ipsos Rectorem et Curiam requirantur, cassamus, vacua- mus ct reprobamus omnino.

Verumtamen si Rector, vel eius officiales, ex aliqua rationabili causa libram statutorum alicuius loci videre seu inspicere vellet et hoc requireret, deferatur ad eum, et si de toto libro vel aliqua eiiis parte copiam habere voluerit, recipiat eam ex- pensis Curie, et ea recepta librum absque difficul- tate restituat. Pro inspectione autem vel copia huiusmodi nichil a Communitatibus et Castris quo- modolibet exigatur.

Ceterum alii constitutioni edite per predictum Rectorem, que incipit: Finem litibus imponere cu- pientes; qua cavetur, quod si quis coram Iudice ipsius Rectoris ad talia deputato ab aliquo suo debitore petat aliquam pecunie quantitatem, vel rem certam ex quacumque causa, et produxerit publicum instrumentum huiusmodi debitum conti- nens, prefigatur terminus debitori ad proponendum et probandum omnes suas exceptiones, et si infra terminum ipsum nichil proposuerit vel propositum non probaverit, tunc ad solutionem tahs debiti ad petitionem creditoris dictus debitor realiter et per- sonaliter constringatur. Presenti statuto addicimus, quod si creditor fuerit usurarius vel Iudeus, contra debitorem via ordinaria procedatur, cum tales soliti sint indebita extorquere per usurariam pravitatem.

Si contigerit per.... Rectorem dicte provin- cie sive Iudices, vel alios officiales ipsius condem- pnari aliquem Potestatem vel Rectorem ahcuius Communitatum vel Castrorum predictorum pro eo, quod fecerit contra appellationem ad ipsos Recto- rem sive Iudices vel officiales, seu etiam ad sedem apostolicam interiectam, vel alias in preiudicium sive iniuriam Curie predictorum Rectoris, Iudicum et officialium, seu dicte sedis vel iurisdictionis eo- randem aliquid attentaverint, Communitas seu Ca- strum ipsum ad solutionem huiusmodi condempna- tionis facte propter talem excessum sui Potestatis sive Rectoris minime teneatur, nisi constiterit Com- munitatem sive Castram predictum in huiusmodi excessu per consensum vel ratihabitionem culpabi- lem extitisse.

Procuratores quoque legitime constituti ab ex- bannitis per Rectorem dicte provincie vel Iudices si- ve officiales ipsius, ac alii eoram legitimi defensores ad defensionem eorundem exbannitorum et bono- rum suorum in causis et casibus, in quibus pro- curator et defensor de iivre admicti debent, et prout admittendi fuerint, admittantur.

Cum Communitatem vel Castrum aliquod pro- pter culpam eoram ad mandatum Rectoris provin

394 BONIFACIUS PP. VIII. ANNO CHRISTI 1303.

cie, vel officialium suorum per homines aliarum terrarum contigerit custodiri, custodiatur ipsius loci custoditi expensa.

Si aliquando indicto per Rectorem dicte pro- vincie exercitu Communitas, vel Castri universitas aliqua cum ipso Rectore, ut assolet, convenerit de subsidio equitum vel peditum imposito ei, pro hu- iusmodi exercitu redimendo certa pecunia in equi- tum vel peditum stipendia eroganda, huiusmodi pecunia pro rata temporis, quo exercitus factus fuerit tantum, et si exercitum fieri non contingat, nullatenus exigatur, et quod aliter exactum fuerit vel solutum, solventibus sine difficultate reddatur.

Sindici vel Ambasciatores seu Nuntii Com- munitatum et Castrorum predictorum aut ahcuius ipsorum, vel singulares persone aut procuratores earum in Criminali vel Civih causa convocati, seu comparentes coram predicto Rectore vel officiali- bus eius, non detineantur personahter, si iuxta quahtatem dehcti seu cause prestare voluerint ydo- neam cautionem, nisi tahs casus extiterit, in quo de iure non sit cautio admittenda.

Qui vero propter cautionis defectum vel alias fuerit personahter detinendus, pro persone sue cu- stodia singulis diebus non amphus quam duos soldos usualis monete persolvat, nec pro ingressu vel exitu carceris ahquid dare vel solvere teneatur.

NuUus quoque componere compellatur invitus, nulli etiam attestationum vel ahorum actorum seu processuum copia denegetur, cum de iure fuerit exhibenda.

Quia per constitutionem editam per Rectorem dicte provincie super custodia et securitate strata- rum, temtoriorum, districtuum et locorum pene imponuntur, per quas Communitates et Castra pre- dicta interdum sine culpa gravantur: nos volentes Communitates et Castra ipsa super hoc ab inde- bitis gravaminibus relevare moderando declaramus, et declarando decernimus, ut tunc tantum pene hu- iusmodi vendicent sibi locum, quando homines terre, in qua vel cuius territorio seu districtu maleficium fuerit perpetratum, in custodiendo lociun maleficii, vel in capiendo malefactorem, cum custodire pos- sent, vel capere, fuisse neghgentes constiterit vel remissos, consideratis loco et tempore et ahis cir- cumstantiis diligenter. Verum si malefactorem hu- iusmodi capi contigerit, et Curie dicti Rectoris vel eius officialium presentari, huiusmodi terra et ho- mines ad emendam rerum et bonorum ablatorum, nisi ad eos pervenerint, minime teneantur.

Ne Rector dicte provincie vel officiales ipsius extorsionibus et gravaminibus, ut consuevisse di- cuntur, opprimant venatores, concedimus, ut hceat cuihbet layco temporibus et locis competentibus cum canibus, avibus et rete solito modo venari et aucupari, nulla Rectoris predicti constitutione aut prohibitione obstante.

Denique constitutionem predicti Rectoris, per quam precipitur, ut nullus audeat aliquem capere vel detinere seu carcerare, vel capi aut detineri vel carcerari facere ahquo modo vel forma, seu quesito colore, nisi hoc faciat ad mandatum Iudi- cum dicti Rectoris vel alicuius eorum, seu de ipsius Rectoris licentia speciah, que quidem constitutio nova esse dicitur et valde gravosa et preiudieiahs Communitatibus et Castris predictis, et etiam per- sonis singularibus, cum expediat frequenter tam pro paupertate personarum, que non sunt plene solvendo, quam pro pace facienda inter discordes, et etiam occasione commissi malefich et excessus, ahquos detineri et carcerari per Communitates et Castra predicta, et illos, quos ad eorum assumunt regimen, quia ahas executiones officiorum et pro- cessuum impedirentur, et malefactores transirent impunes, ideo quo ad Communitates et Castrum prefata, et gerentes eorum regimen tollimus et annuUamus omnino, et ut non fiat de cetero pro- hibemus, hunc articulum, iuri Communi et appro- bate terre consuetudini rehnquentes.

Aham quoque constitutionem eiusdem Recto- ris, per quam cassat et irritat omnia statuta, con- stitutiones et reformationes terrarum, in quibus continentur, quod si condempnatus a Potestate vel alio Rectore suo infra certum tempus certam par- tem condempnationis facte de ipso exolverit, a parte residua hberetur, que etiam constitutio dicti Re- ctoris nova esse dicitur et plurimum onerosa, et preiudiciahs apparet Communitatibus, Castris et personis singularibus condempnatis seu pro tem- pore condempnandis, cum non subsit causa, quare Communitates et Castra ipsa non possint propter paupertates et ahas causas rationales componere, ac minus agere cum condempnatis suis, simihter omnino cassamus et tolhmus, ac precipimus de ce- tero non fieri, nec servari.

Constitutiones insuper Rectoris eiusdem, qui- bus cavetur, quod omnes et singule Civitates, Com- munitates et Castra, aheque Universitates quecum- que, ac earum Potestates, Rectores et officiales, et ahi iurisdictionem habentes, et singulares per- sone de provincia supradicta omnes et singulas constitutiones Rectoris eiusdem observare integra- hter teneantur, et contra ipsas in totum vel in par- tem nuUatenus venire presumant, ahoquin omnes et singuh Potestates, Rectores et alii iurisdictionem habentes, necnon quehbet persona singularis secus agentes sententiam excommunicationis incurrant, et processus ac sententie ipsorum Potestatum, Recto- rum et iurisdictionem habentium nulhus sint ro- boris vel momenti, Civitates vero, Castra, Com- munitates aheque Universitates, que similiter contra facerent, ecclesiastico subiaceant interdicto, quoad huiusmodi excommunicationem et interdictum, et annullationem processuum et sententiarum, cassa

BENEDICTUS PP. XI. ANNO CHRISTI 1303. 395

mus et tollimus, et omnino viribus vacuamus, ac precipimus, ne fiant de cetero similes, vel facte etiam observentur.

In aliis autem, in quibus constitutionibus ipsis equitas et iustitia suffragantur, eedem constitutiones in sua permaneant firmitate, ut ubi certum debet esse iudicium, non iudicetur incertum, quia Rector dicte provincie in omnibus et singulis constitutio- nibus suis sibi et eius Iudicibus addendi, minuendi, supplendi, mutandi, corrigendi, interpretandi et de- clarandi, sicut, quando et qualiter vellent et expe- dire viderent, consuevit liberum arbitrium reservare. Hoc de cetero fieri vel servare districtius prohibe- mus, per hoc tamen non adimimus ipsis Rectori et Iudicibus interpretandi et declarandi facultatem eis a iure Communi concessam.

Postremo ut iniquorum officialium rapine co- hibeantur et iniustitie, vel impunite saltem non transeant, tam Rectores dicte provincie quam eo- rum Vicarii, Marescalci, Iudices, Notarii et officia- les, ceteri presentes et futuri, depositis eorum of- ficiis, per decem dies immediate sequentes in Curia Rectoris, qui pro tempore fuerit, publice commoren- tur, super calumpniis, concessionibus et aliis delictis et contractibus suis, et suorum in officiis huiusmodi vel tempore ipsorum officiorum commissis et initis omnibus conquerentibus coram eodem Rectore de iusticia responsuri, facturi et recepturi, quod per tales et circa tales iura fieri debere statuunt et servari.

Omnia autem et singula supradicta per nos ordinata, statuta et facta perpetuo predictis Com- munitatibus et Castris, in fidelitate memorate Ro- mane ecclesie persistentibus, inviolabiliter custodiri volumus et servari, decernentes nichilominus irri- tum et inane, quicquid secus attemptatum est, vel imposterum contingerit attemptari. Nulli ergo etc. nostrorum statutorum, ordinationum, inhibitionum, prohibitionum, cassationum, vacuationum, reproba- tionis, adiectionis, determinationis, constitutionis, concessionis, annullationis et preceptorum infrin- gere etc. Si quis autem etc. Datum Anagnie vra. Idus Septembris, Pontificatus nostri anno nono.

DLXXIL

GruneriuB de Lacrocta iuris peritus appellationum pro- vinciarum Bomanae ecclesiae ad sedem apostolicam auditor constituitur. Reg. An. I. de Curia ep. 51. fol. 208.

Benedictus episcopus etc. Dilecto filio Grune- rio de Lacrocta Iurisperito, sal. etc. Inter multiplices curas et sollicitudines, que pro temporis qualitate animo nostro se ingerunt, illam non modicam re- putamus, qua provocantibus de terra ecclesie ad sedem apostolicam in singulis casibus, ut iusti- ciam invenire valeant, providetur. Cum itaque non- numquam contingat a Rectoribus, qui sunt per

sedem apostolicam deputati ad regimen terrarum, que Romane ecclesie quoad spiritualia et tempo- ralia sunt subiecte, immo et aliis Rectoribus loco- rum singularam ipsarum terrarum super sententiis et processibus causarum criminalium ad sedem ap- pellari eandem, et appellationes huiusmodi propter defectum Iudicis plus debito prorogari, propter quod plerumque crimina remanent impunita, et oppres- sorum innocencia interdum longioribus afficitur la- boribus et expensis: Nos volentes super hoc de oportuno remedio providere, te Iurisperitum, de cu- ius fidei puritate et devotionis constantia plenam in domino fiduciam obtinemus, super huiusmodi appellationibus apud sedem predictam audiendis, et fine debito terminandis Auditorem et Iudicem usque ad nostrum beneplacitum constituimus ge- neralem, tibi per apostolica scripta mandantes, qua- tenus in hiis habens pre ocuhs solum deum, sic fidehter et diligenter iniunctum tibi ministerium exequaris, ut in die districti examinis dignam inde deo valeas reddere rationem, et nostram et apo- stolice sedis gratiam promereri. Datum Laterani n. Nonas Novembris, Pontificatus nostri anno primo.

DLXXIE.

Processus contra illos, qui bona thesauri Romanae eccle- siae etc. tempore obitus Bonifacii PP. VIII. Anagniae diripiendo nequiter asportarunt. Reg. An. I. de Curia ep. 1. Tom. II. fol. 199.

Benedictus episcopus etc. Universis Christi- fidelibus presentes litteras inspecturis, salutem etc. Nuper Anagnie dum ibi fehcis recordationis Boni- facius papa VIII. predecessor noster cum Romana Curia resideret, nonnulli iniquitatis filii, primoge- niti Satane et perditionis alumpni in eundem pre- decessorem temerariis, immo sceleratis summum audentes nefas, iniectis manibus effrenis, et cece cupidinis ardore succensi, ad ecclesie Romane The- saurum et alia bona ad ipsum et dictam ecclesiam, ac tunc fratres eius, nunc nostros, aliasque perso- nas diebus ipsis apud sedem apostolicam constitutas pertinentia perversum converterunt animum, et in- satiabiles oculos iniecerunt, diripiendo multa de Thesauro et bonis predictis, ea nequiter asportando: in Urbe etiam et ahqua parte Campanie tempore tempestatis illius et potestatis tenebrarum hora contra ahquos de dictis fratribus in eorum bonis idem extitit per ahos perpetratum. De bonis in- super, que dictus predecessor, cum proxime in eadem Urbe maneret, in sua habebat camera, apud ahquos sive subtracta sive aho modo fore in magna quantitate et non modica summa dicuntur: quidam vero sub colore, quod sic perdiderant, propterea multa de ipso Thesauro et bonis ad ahos spectan- tia, voragine cupiditatis immersi, receperunt avare, et recepta eis, quorum sunt, restituere differunt impudenter. Nos igitur ad Thesauri et aliorum bo

50»

396 BENEDICTUS PP. XI. ANNO CHRISTI 1303.

norum predictorum recuperationem solerti studio intendentes apostolica omnes et singulos, penes quos aliqua de Thesauro vel aliis bonis predictis existunt, ut ea nobis aut Camerario nostro sive dictis nostris fratribus, et personis aliis, ad quos pertinuerint, seu diocesanis locorum, vel alicui de penitentiariis nostris, aut Prioribus Predicatorum vel Ghiardianis Minorum fratrum ordinum consi- stentium in suis Civitatibus vel diocesibus, infra dies octo, postquam huiusmodi monitio ad notitiam eorum pervenerit, cum integritate restituant, omnes- que ac singulos scientes, ubi vel penes quos exi- stant aliqua ex eisdem, quod ea infra eundem ter- minum nobis aut ipsi Camerario seu predictis nostris fratribus et personis, quorum fuerint, vel predictis diocesanis, seu aKcui ex eisdem penitentiariis, aut ipsis Prioribus seu Guardianis revelent, dictos quo- que diocesanos, penitentiarios, Priores et Gnardia- nos, quod omnia, que ipsis de Thesauro et bonis predictis restituta aut revelata fuerint, assignent, revelent et insinuent fidehter nobis aut prefato Camerario, seu personis ipsis, ad quas pertinuerint, infra totidem dierum numerum post restitutionem et revelationem huiusmodi eis factas, auctoritate monemus. Ahoquin exnunc in omnes, cuiuscumque dignitatis fuerint aut status, auctoritate predicta ex- communicationis sententiam promulgamus, et man- damus per diocesanos, et Rectores etiam parrochia- lium ecclesiarum Civitatum et diocesum earundem singuhs diebus dominicis et festivis, pulsatis cam- panis et candelis extinctis, pubhce nuntiari, ad alia nichilominus processuri, prout protervia exegerit eorundem nobisque videbitur oportunum. Ut au- tem in hoc nemo pro ignorantia valeat excusari, volumus et districte mandamus, ut singuli locorum diocesani, ad quos presentes pervenerint, eas in suis Civitatibus et diocesibus coram Clero et po- pulo solenniter studeant publicare. Datum Laterani vm. Idus Novembris, Pont. nostri anno primo.

DLXXIT.

Archidiacono Xanctonensi, ut bona thesauri tempore obitus Bonifacii PP. Vlil. Anagniae ablata recuperet. Reg. An. L de Curia ep. 21. fol. 202.

Benedictus etc. Dilecto fiho Magistro Bernar- do Roiardi Archidiacono Xanctonensi, Capellano nostro, sal. etc. Dudum nonnulh perditionis alum- pni nephandum flagitium in personam fehcis recor- dationis Bonifatii pp. VDX predecessoris nfi apud Civitatem Anagnie, dum ibi predecessor ipse cum sua Curia residebat, committere non expaverunt: quidam vero tunc cece cupiditatis ardore succensi ad Thesaurum Romane ecclesie, ahaque bona dicti predecessoris et fratrum nostrorum Romane eccle- sie Cardinahum, et aharum plurium personarum tunc in eadem Civitate existentium manus avidas extenderunt, multa de Thesauro et bonis predictis

ausu nephario rapiendo et etiam asportando. Eo- dem vero predecessore postmodum viam universe carnis ingresso, nos ad apicem summi apostolatus assumpti, ad Thesauri et ahorum bonorum predi- ctorum recuperationem diligentius intendentes, mo- nuimus omnes in genere, qui de Thesauro et bo- nis tahter raptis et asportatis haberent, vel ahquos scirent habentes, ut infra certum terminum dilecto filio Iohanni Camerario, sive dictis fratribus no- stris, aut personis ahis, ad quas pertinuerint, sive diocesanis locorum vel alicui de penitentiariis no- stris, aut Prioribus Predicatorum vel Guardianis Minorum fratrum ordinum consistentium in suis Civitatibus vel diocesibus ea, que ad presens ha- berent, restituerent, et quos inde habere scirent, etiam revelarent, in omnes et singulos monitioni huiusmodi non parentes generalem excommunica- tionis sententiam proferendo, prout in nostris su- per hoc confectis htteris hec omnia plenius con- tinentur. Verum quia adhuc in Campanie partibus multa de Thesauro et bonis predictis contra hu- iusmodi monitionem nostram detineri et celari dicuntur, nos personam tuam, de cuius fide ac circumspectione plenam in hiis et aliis in domino fiduciam obtinemus, ad partes ipsas propter hoc providimus destinandum: ideoque circumspectioni tue per apostohca scripta mandamus, quatenus ad partes easdem te personahter conferens, ad inve- niendum et recuperandum quecunque de Thesauro et bonis predictis ibi poterunt reperiri, dihgenter apponas, prout expedire videris, nostra fretus au- ctoritate, tuum ruinisterium studiosum inquirendo et procedendo super hoc ex officio summarie, de plano, sine strepitu et figura iudicii, quomodocun- que et per quoscunque tibi videbitur oportunum. Ut autem hec, que tibi committimus, eo liberius exequi valeas, quo maiori circa ea fueris potestate munitus, vocandi propter hoc ad presentiam tuam personahter quoscunque videris evocandos, etiam si extra Campaniam fuerint, et exigendi a quibus- cunque tibi videbitur de veritate dicenda, sive de parendo mandatis tuis aut ecclesie vel quod- cunque ahud iuramentum, ac absolvendi illos, qui restituerint, que habent de Thesauro et bonis predictis, et qui etiam relevaverint, quos habe- re sciverint ex eisdem, ab excommunicationum sententiis, quas propterea incurrerunt, imposita ipsis per modum culpe penitentia salutari, sta- tuendi preterea predicta et faciendi in predictis partibus quecunque circa premissa noveris expe- dire, immo contradictores quoshbet et rebelles quoscunque, et cuiuscunque conditionis fuerint aut status, etiam si pontificah vel aha quavis preemi- neant dignitate, auctoritate nostra, appellatione postposita, compescendi, ac invocandi super hoc, si opus fuerit, auxihum brachii secularis, Non ob- stantibus, si ahquibus ab eadem sit sede indultum,

BENEDICTUS PP. XI. ANNO CHRISTI 1303. 397

quod excommunicari, suspendi vel interdici non possint per litteras apostolicas non facientes ple- nam et expressam, ac de verbo ad verbum de indulto huiusmodi mentionem, et quibuslibet pri- vilegiis et litteris apostolicis quibuscunque, et in quacunque forma verborum concessis, per que presentibus non expressa vel totaliter non inserta tue iurisdictionis explicatio in hac parte possit quoruodolibet impediri, et de quibus oporteat in nostris litteris specialem fieri mentionem, plenam et liberam tibi concedimus auctoritate presentium facultatem. Tu itaque huiusmodi negotium, quod cordi nobis existit, sic studiose et sollicite pro- sequaris, quod dignis exinde laudibus valeas com- mendari, nostramque gratiani uberius promereri. Datum Laterani vn. Id. Decembris, anno primo.