CCCLXXXVII.

Ratificatio et approbatio facta per Rudolphum regem Romanorum de omnibus, quae per fr. Conradum procuratorem dicti regis cum Nicolao PP. LU. acta sunt. Ex origincdi.

In NOMDTE DOMINI AMEN. NoS RuDOLFUS DEI

gratia Rex Romanorum sempee Augustus, ad eter- nam rei geste memoriam, recognoscimus et fate- mur, Rebgiosum virum fratrem Conradum, Mini- strum ordinis fratrum Minorum superioris Alemanie, habuisse a nobis mandatum sigilli nostri munimine communitum infrascripti tenoris, cuius mandati auctoritate nostro nomine processit coram vobis Sanctissimo Patre Domino Nicolao papa ILL, et reverendo cetu Cardinalium ac Prelatorum, et alio- rum Clericorum et laicorum multitudine copiosa ad omnia infrascripta, que in litteris inde confectis, quarum tenor infra subicitur, seriosius continentur. Que quidem omnia et singula per eundem fratrem Conradum recognita, ratificata, approbata, innovata, de novo donata atque concessa, dicta, promissa, acta seu gesta, confirmata sive iurata, prout in eisdem litteris et tenore plenius exprimitur, recognosciinus et fatemur nomine nostro et de voluntate nostra recognita, ratificata, approbata, innovata, de novo donata atque concessa, dicta, promissa, acta seu gesta, confirmata atque iurata, eaque nichilominus acceptamus, ratificamus, rata et firma volumus et decernimus permanere, ac insuper ea omnia et singula confinnamus, innovamus, et nichilominus ipsa de novo concedimus atque donamus: et ad nostram conscientiam serenandam, et ut predicta omnia plenarie solidentur, stabiliantur, firmentur, compleantur et perficiantur, revocamus, cassamus, annullamus, irritamus, et omnibus viribus vacua- mus quicquid contra predicta vel aliqua predicto- rum per nos, seu per alios nostros nuncios vel officiales nostro nomine vel mandato, seu quecum- que ahum vel alios quocumque modo quacumque via factum esset vel promissum sive iuratum,

volentes et consencientes expresse, quod per hoc quod contra hec factum esset, nullum ius nobis seu successoribus nostris Regibus aut Imperatori- bus Romanoram accrescat, vel in ahquo ecclesie Romane depereat tam circa possessionem, quam circa proprietatem. Consentimus insuper atque concedimus, quod vos, Sanctissime Pater domine Nycolae papa III., et eadem Romana ecclesia per vos, et per ahos nunc et semper accipiatis, nancisca- mini, intretis et apprendatis absque ulla nostra, successoram nostroram vel alterius requisicione, auctoritate vel mandato obtentis sive petitis pos- sessionem et quasi omnium contentorum in nostris, et predecessorum nostrorum privilegiis, confirma- cionibus, concessionibus, innovacionibus, recogni- cionibus, donacionibus seu iuramentis, et omnium eorum que quoquomodo pertinent ad predicta, et promittimus, quod nos per nos vel per ahum seu ahos non impediemus vos vel nuncios vestros in predictis et quohbet predictoram, sed pocius in omnibus prefatis tam adipiscendis, quam tenendis et habendis nostro posse perpetuo adiuvabimus, et ut hec omnia plenam omnimode perfectionis et sohdacionis habeant firmitatem, tactis sacrosanctis evangeliis, iuramus in animam nostram predicta omnia et singula nos perpetuo inviolabiliter ser- vaturos. Statuimus preterea regali auctoritate atque decernimus, ut idem tenor insertus presentibus easdem per omnia vires habeat et obtineat, quas habent et obtinent ipse littere principales, ita quod si forsan ipsas principales litteras contingeret quo- modohbet deperire, dictus tenor perinde vim et robur obtineat in iudicio et extra iudicium, et in omnibus et per omnia fidem faciat, sicut ipse littere principales facerent in sua prima figura et integri- tate manentes, lege seu constitutione aliqua non obstante. Promittimus insuper, quod postquam Ro- mam ad recipiendam unctionem, consecracionem et Imperiale Dyadema pervenerimus, ipsaque per- ceperimus, infra octo dies premissa omnia et sin- gula innovabimus, et de novo integre et plenarie faciemus. Tenor autem predictus de verbo ad ver- bum per omnia talis est.

In nomine domini Amen. Ego frater Conra- dus Minister fratram Minoram Superioris Alema- nie, gloriosissimi et Illustrissimi Principis dni mei Rudolfi dei gratia Regis Romanoram semper Au- gusti procurator et nuncius, habens ab ipso pote- statem et mandatum in forma subscripta, constitn- tus in presentia vestra, beatissime pater domine Nycolae divina providentia pp. III., in consistorio vestro in Papah palatio apud sanctum Petrum in Urbe Romana, assistentibus vobis Reverendo Ceta dnorum Cardinalium, videhcet Venerabilibus Pa- tribus dominis 0. Tusculano, B. Albanensi et L. Ostiensi et Velletrensi Epis, A. tit. sancte Praxedis, Gr. tit sancti Marci et G. basihce xn. Apostolorum

NICOLAUS PP. III. ANNO CHRISTI 1279. 233

presbiteris, I. sancte Marie in Cosmidin, G. sancti Greorgii ad Velum aureum, M. sancte Marie in Porticu, I. sancti Eustachii et Iacobo sancte Marie in Via lata Dyaconis Cardinalibus, recognosco et fateor, quod idem dfius meus Rex constitutus in presentia pie memorie domini Gregorii pp. X. in ecclesia Lausanensi, assistentibus sibi Reverendo Cetu dfiorum Cardinaliiun, videlicet felicis rec. dfio Innocencio V. tunc Petro Ostiensi Epo, et domino Adriano V. tunc Ottobono sancti Adriani Dyacono Cardinalibus, Romanis Pontificibus, et Reverendis patribus dfiis Anchero tit. sancte Praxedis et Guil- lekno tit sancti Marci presbiteris, Iacobo sancte Marie in Cosmidin, Gottifrido sancti Greorgii ad Velum aureum, et Matheo sancte Marie in Porticu Diaconis Cardinalibus, et presentibus multis Pre- latis, Principibus et Nobilibus Imperii, ipsi dfio pape suisque successoribus spopondit, pollicitus est, promisit atque iuravit omnia et singula infra- scripta, prout in eiusdem Regis Ktteris suo sigillo cereo communitis plenius ac seriosius continetur. Quarum tenor per omnia talis est.

In nomtne sancte et rNDiviDUE Trtnitatis. Ego Rudolfus dei geatia Romanoeum Rex 8EM- per Augustus, Vobis dfio meo sanctissimo et Pa- tri Karissimo Gregorio divina providencia pp. X. vetrisque successoribus, presentibus subscriptis Pre- latis, Principibus et Nobilibus Imperii, spondeo, polliceor, promitto et iuro, quod omnes possessio- nes, honores et iura Romane ecclesie pro posse meo bona fide protegam et servabo. Possessiones autem, quas ecclesia Romana recuperavit, liberas et quietas sibi dimittam, et ipsam ad eas retinen- das bona fide iuvabo. Quas autem nondum recu- peravit, adiutor ero ad recuperandum, et recupe- ratarum secundum posse meum ero sine fraude defensor, et quecumque ad manus meas devenient, sine difficultate restituere procurabo. Ad has per- tinet tota terra, que est a Radicofano usque Ce- peranum, Exarchatus Ravenne, Pentapolis, Marchia Anconitana, Ducatus Spoletanus, Terra Comitisse Matildis, Comitatus Brittenorii cum adiacentibus terris expressis in multis privilegiis Imperatorum a tempore Lodwici. Has omnes pro posse meo restituam, et quiete dimittam cum omni iurisdictio- ne, districtu et honore suo. Verumtamen cum ad recipiendum coronam Imperii, vel pro necessitati- bus ecclesie ab apostoHca sede vocatus accessero, de mandato summi Pontificis accipiam procura- tionem ab eis. Adiutor etiam ero ad retinendum et defendendum ecclesie Romane Regnum Sicilie. Vobis etiam domino meo Gregorio pp. et successo- ribus vestris omnem obedienciam et honorificen- ciam exhibebo, quam devoti et Catholici Impera- tores consueverunt sedi apostolice exibere. Et si propter negotium meum Romanam ecclesiam opor- tuerit incurrere guerram, subveniam ei, sicut ne-

cessitas postulaverit, in expensis. Omnia vero pre- dicta tam iuramento quam scripto firmabo, cum Imperii fuero Coronam adeptus. Preter Reveren- dum autem Cetum dfiorum CardinaUum, videhcet Venerabiles patres P. Ostiensem Epm, Ancherum sancte Praxedis, Gruillelmum tit. sancti Marci pres- biteros, Ottobonum sancti Adriani, Iacobum sancte Marie in Cosmidin, Gottifridum sancti Georgii ad Velum aureum et Matheum sancte Marie in Porticu Dyaconos Cardinales, qui vobis tunc temporis as- sistebant, Prelati, Principes et Nobiles Imperii, co- ram quibus iuravi, hii sunt: Ademarus Lugdunensis, Odo Mediolanensis, Bonifacius Ravennas, Iacobus Ebredunensis, Odo Bisuntinus Archiepi, Iohannes Leodiensis, Stephanus Parisiensis, Rudolfus Con- stanciensis, Henricus Basiliensis, Guillelmus Lau- sanensis, Henricus Tridentinus, Amandeus Valenti- nus, Raymundus Massiliensis, Aymo Gebennensis, Alanus Sistaricensis Epi, Gerardus Electus Virdu- nensis, Luduvicus Comes Palatinus Reni Dux Ba- warie, Fridericus Dux Lothoringie, Conradus Dux de Tecke, Fridericus Burgravius de Nurenberch, Albertus et Burchardus Comites de (Hohen-) Oun- berch, Emicho et Fridericus Comites de Liningen, Eberhardus Comes Chazenellenpogen, Eigbertus Comes de Werde, Thibaldus Comes de Ferreto, Hen- ricus Com. de Vriburch, Ludwicus Comes de Hohen- berch, Hermannus Comes de Sulz, Mangoldus Comes de Nellenberch etEberhardus Comes de Habisburch. Ut autem hec omnia vobis memorato Sanctissimo Patri nostro, dfio Gregorio sacrosancte Romane ecclesie Summo Pontifici, vestrisque successoribus per nos et nostros successores Romanorum Reges et Imperatores observentur, firmaque semper et inconvulsa permaneant, presens scriptum nostro iussimus sigillo cereo communiri, promittentes nichi- lominus ahud de verbo ad verbum, et per omnia simile aurea bulla typario nostre maiestatis impressa munitum infra tempus coronationis nostre vobis et sedi apostolice sine difficultate qualibet exhibere. Actum in Ecclesia Lausanensi anno dfii mcclxxv. Indictione tertia, xni. Kal. Novembris, Regni mei anno tercio.

Que omnia et singula, ut premittitur, per eundem Regem sponsa, pollicita, promissa atque iurata, nec non et aha htteris eisdem quocumque modo, quibuscumque verbis inserta Ego predictus frater Conradus eiusdem dfii Regis nomine et pro ipso, habens ab eo expressum et speciale mandatum, hbere, distincte et expresse recognosco, ratifico, approbo, innovo, et nichilominus ea omnia et sin- gula de novo dono atque concedo beato Petro celestis regni clavigero, ac vobis patri sanctissimo eius successori, ceterisque vestris successoribus et ecclesie Romane: et ad dfii mei Regis conscien- ciam serenandam, et ut predicta omnia plenarie sohdentur, stabiliantur, firmentur, compleantur et

234 NICOLADS PP. III. ANNO CHRISTI 1279.

perficiantur, revoco, casso, annullo, irrito et omni- bus viribus vacuo, quicquid contra predicta vel aliqua predictorum per ipsum dnum Regem, seu alios eius nuncios vel officiales suo mandato vel nomine, seu quemcumque alium vel alios quocum- que modo quacumque via factum esset vel pro- missum sive iuratum, ac volo et expresse consencio, quod per hoc nullum ius ipsi dno meo Regi ac- crescat, vel in aliquo ecclesie Romane depereat tam circa possessionem, quam circa proprietatem. Con- sencio insuper et concedo, quod vos, sanctissime pater, et eadem Romana ecclesia per vos et per alios nunc et semper accipiatis, nanciscamini, in- tretis et apprebendatis absque ulla ipsius diii Regis vel alterius requisicione, auctoritate vel mandato obtentis sive petitis possessionem et quasi onmium contentorum in predictis privilegiis, confirmacio- nibus, concessionibus, innovacionibus, recognicio- nibus, donacionibus seu etiamiuramentis, et omnium eorum, que pertinent ad predicta, et promitto, quod ipse dnus Rex per se vel per aUum seu alios non impediet vos, vel nuncios vestros in predictis et quoUbet predictorum, sed pocius in omnibus pre- fatis tam adipiscendis, quam tenendis et babendis suo posse perpetuo adiuvabit. Et ut bec omnia plenam omnimode perfeccionis et soUdacionis ba- beant firmitatem, tactis sacrosantis evangeliis, iuro in animam predicti dni mei Regis, babens ab ipso super boc speciale mandatum, eundem dnum Re- gem predicta omnia et singula perpetuo inviolabi- Hter servaturum: et promitto, quod idem dnus Rex per se ipsum ea omnia et singula faciet, promittet, stabiliet, plene soMabit, firmabit, perficiet atque iurabit, quandocumque per vos et predictam eccle- siam btteris vel nunciis extiterit requisitus. Tenor vero mei procuratorii super biis babiti per omnia talis est.

RODULFUS DEI GRATIA RoMANORUM REX SEMPER

Augustus, Universis presentes litteras inspecturis graciam suam et omne bonum. Notum esse volu- mus per presentes Utteras universis, quod nos de- votus ecclesie Romane fiHus recognoscentes bene- ficia, que nobis sunt ab ipso deo et eius Vicario papa Romano concessa, ratificamus, approbamus, innovamus, concedimus et nichUominus .de novo donamus sanctissimo patri nostro dno N. pp. ILT. et ipsi Romane ecclesie matri nostre distincte, U- bere, plenarie et expresse confirmaciones, conces- siones, privUegia et cetera omnia, que nos hactenus fecimus, et nostri predecessores Reges Romanorum seu Imperatores confirmasse, concessisse et fecisse noscuntur seu invenientur: et ad maiorem predi- ctorum omnium sinceritatem constituimus ReUgio- sum virum ffem Conradum, Ministrum fratrum Mi- norum Superioris Alemanie, nostrum nuncium et specialem procuratorem, dantes ei expressum et speciale mandatum pro nobis et nostro nomine

recognoscendi, ratificandi, approbandi, innovandi concedendi, et nichilominus de novo donandi omnia et singula districte, Ubere et expresse, que facta, acta, promissa, dicta, confirmata, donata sive con- cessa, recognita seu eciam iurata sunt hactenus per bone memorie 0. prepositum sancti Guidonis Spirensis, Regalis Aule nostre CanceUarium, seu per quoscumque alios, et per nos ipsos postmo- dum feUcis recordacionis dno Gregorio pp. decimo, sive ipsi dno pape, sive aUis eius nomine et Ro- mane ecclesie recipienti vel recipientibus, et nos ipsi nichUominus ea omnia et singula recognosci- mus, ratificamus, approbamus, confirmamus, inno- vamus, concedimus et de novo donamus: et eciam ad nostram conscientiam serenandam revocamus, cassamus, annullamus, irritamus et omnibus viribus vacuamus, quicquid contra predicta vel ahqua pre- dictorum per nos, seu per alios nostros nuncios vel officiales mandato nostro vel nomine, seu quem- cumque aUum vel aUos quocumque modo quacum- que via factum esset vel promissum sive iuratum, volentes et consencientes expresse, quod per hoc nuUum ius nobis accrescat, vel in ahquo ecclesie Romane depereat tam circa possessionem, quam circa proprietatem. Concedimus insuper et consen- timus, quod ecclesia Romana per se vel per aUos accipiat, nanciscatur, intret et apprehendat absque ulla nostra vel alterius requisicione, auctoritate vel mandato obtentis sive petitis possessionem et quasi omnium contentorum in predictis privilegUs, con- firmacionibus, concessionibus, innovacionibus, reco- gnicionibus, donacionibus et iuramentis, et omnium eorum, que pertinent ad predicta: et promittimus, quod nos per nos vel per aUum seu aUos non im- pediemus ipsam Ecclesiam vel nuncios eius in pre- dictis et quoUbet predictorum, sed eam in omnibus prefatis tam adipiscendis, quam tenendis et baben- dis nostro posse perpetuo iuvabimus. Damus eciam ipsi procuratori nostro specialem, generalem et U- beram potestatem plenarie stabiHendi, soUdandi, firmandi, complendi et perficiendi ac iurandi omnia et singula predicta in animam nostram, ita quod plenam omnimode perfeccionis et soUdacionis ha- beant firmitatem, Et promittendi, quod nos per nos ipsos eadem faciemus, promittemus, stabiUemus, plene soUdabimus, firmabimus, perficiemus atque iurabimus, quandocumque per ipsam ecclesiam Ut- teris vel nuncns fuerimus requisiti, et faciendi omnia, que in premissis et circa premissa fuerint ipsi ec- clesie Romane utiUa, necessaria vel eciam oportuna, eciam si mandatum exigant vel exigerent speciale, Promittentes nos ratum habituros et firmum, quic- quid per ipsum procuratorem in omnibus et sin- guhs supradictis fuerit cognitum, ratificatum, appro- batum, innovatum, concessum, donatum, firmatum, stabUitum, soUdatum, completum, perfectum atque iuratum, actum sive factum. In cuius rei testimonium

NICOLAUS PP. III. NNO CHRISTI 1279. 235

et predictorum omnium firmitatem presentes litte- ras fieri fecimus, et nostri Sigilli munimine robo- rari. Datum Wienne Anno dfii MCCLXXvm. xim. Kal. Febr. Regni nostri anno octavo.

Volo insuper et expresse consencio, quod iidem tenores inserti presentibus easdem per omnia vires habeant et obtineant, quas habent et obtinent ipse littere principales, ita quod si forsan ipsas princi- pales litteras contingeret quomodolibet deperire, dicti tenores perinde vim et robur obtineant, et in omnibus et per omnia in iudicio vel extra iudicium fidem faciant, sicut ipse principales littere facerent in sua prima figura et integritate manentes, lege seu consuetudine aliqua non obstante. Et promitto, quod predictus Rex idem per omnia sua Regali auctoritate statuet et decernet. Porro ad certitudi- nem presentium et memoriam futurorum hec omnia conscribi et in publicum Instrumentum redigi per Magistrum Paulum de Reate, apostolica auctoritate Tabellionem subscriptum, feci atque rogavi, et si- gillo commisse michi administracionis, quo utor ad presens, muniri. Volo tamen et consencio, quod si dictum sigiilum quovis modo vel casu deperdi, frangi vel deformari contingeret, nichilominus In- strurnentum ipsum in suo vigore permaneat, ac si de ipso sigillo facta mencio non fuisset. Actum Rome apud Sanctum Petrum in Consistorio in pre- dicto Papali palatio, presentibus Venerabilibus pa- tribns diiis Bonifacio Ravennate et Iohanne Barensi Archiepis, Henrico Lunensi, Orlando Narniensi, Papareno Fulginate, Orlando Massano ac Raymun- do Massiliensi Epis, et Honorabilibus viris dfio An- gelo de Vezcosis dfii pape Camerario, dfio Petro sancte Romane ecclesie Vicecancellario, Magistris , Berardo de Neapoli et Benedicto de Anagnia eius- dem dfii pape notariis, Magistro Paulo de Interam- pno clerico et procuratore in audiencia Curie Ro- mane predicti dfii Rudolfi Regis, ac Nobilibus viris dfiis Urso Curie dfii pape Marescalco, Adinolfo Comite, Nicolao Comite et Petro Comite de Urbe Militibus, et quam pluribus aliis clericis et laicis in multitudine numerosa, Anno dfii mcclxxvtii. mi. die mensis Maii, Indict. vi. Pontificatus vero dfii Nycolai pp. DJ. anno primo.

Ego Paulus de Reate, apostolica autoritate et nunc Camere dni pape Notarius, hiis omnibus in- terfui et de mandato eiusdem sanctissimi patris dfii Nycolai, ac de rogatu ipsius ffis Conradi scripsi, publicavi, et signum feci.

Poito ad certitudinem presentium et memo- riam futurorum, et ut hec omnia vobis memorato Sanctissimo Patri nostro dfio Nycolao sacrosancte Romane ecclesie summo Pontifici, vestrisque suc- cessoribus per nos et nostros successores Roma- norum Reges et Imperatores perpetuo observentur, firmaque semper et inconvulsa permaneant, pre- sens scriptum aurea bulla typario nostre maiestatis

impressa munitum fieri fecimus, et vobis ad per- petui roboris memoriam exhiberi. Testes, quibua presentibus hec sunt acta, sunt Venerabiles Fride- ricus Archieps Salzpurgensis, Iohannes Kymensis et Wernhardus Secoviensis Epi, Rudolfus Curie nostre Cancellarius, Magister Gotfridus prepositus Soliensis prothonotarius noster, (H.) Abbas Admon- tensis, (N.) Archidiaconus Tudertinus, Rlustres Al- bertus et Hartmannus fratres de Habspurch et de Kyburch Comites, Lantgravii Alsacie, filii no- stri, ac spectabiles viri Fridericus Burgravius de Nurenberch, (Henricus) Marchio de Hahperch, Bur- hardus de Hohenberch et H. de Furstenberch Co- mites, H. Sluzzelborn Capellanus noster, Magister Conradus de Herwelingen, Magister Angelus, H. de Loubenberch, Iohannes de Hedingen milites ostiarii nostri. Datum Wienne per manus Magistri Gotfridi prothonotarii nostri predicti. Acta sunt hec xvi. Kal. Martii, Indict. VH. Anno dfii Mille- simo ducentesimo septuagesimo nono, Regni vero nostri Anno Sexto.

►£< Ego Feidebicus Salzburgen. ecclesie Ar- chiepus interfui, et per manum Iohannis Chymen. epi subscripsi.

* Ego Iohannes Chymen. epus interfui et Bubscripsi.

►£ Ego Weenhardus Secovien. Eps interfui et supscripsi.

►& Ego Rudolfus imperialis aule cancellarius interfui, recognovi et subscripsi.

iji Ego Magister G. prepositus Solien. regalia Curie prothonot. interfui et subscripsi.

»it Ego abbas Heneicus Ad Montem interfui et subscripsi.

* Ego NicoLAua archidiac. Tudertinus inter- fui et subscripsi.

* Ego Albeetus dfii R. Rom. Regis primo- genitus interfui et subscripsi.

* Ego Haetmannus dfii R. Rom. Regis filius interfui et subscripsi.

* Ego Fr. Burcgravius de Norenberch n> terfui et per manum B. Not. mei subscripsi.

* Ego Heinricus Marchio de Hahberg in- terfui, et per manum Alberti notarii Comitis Hein- rici de Furstenberg subscripsi.

* Ego B. Comes de Hohinberc interfui et per manum Petri notarii mei subscripsi.

* Ego Heinricus Comes de Furstenberg in- terfui, et per manum Alberti notarii mei subscripsi.

* Ego Heinricus Slusselb. Rom. Regis Ca- pellanus interfui et subscripsi.

* Ego Cunrad de Herwihngun not. Regis Rom. interfui et subscripsi.

* Ego Angelus Canonicus Ecclesie sancti Valenti de Ferentino interfui et subscripsi.

* Ego H. de Lovenberch interfui et per manum D. Can. Beken. subscripsi.

30*

236 NICOLAUS PP. III. ANNO CHRISTI 1279.

►& Ego Iohannes de Hedingen interfui et subscripsi.

Ex hoc doc. membraneo filis rubeis sericis pendebat bulla aurea, quae deperiit.

cccLxxxvin.

Rudolphus rex Romanorum Nicolao PP. HL. confirmat praeteritas donationes etc. Ex originali.

Sanctissimo in Christo Patri et Dfio Nycolao PP. in. Rudolfus dei gratia Romanorum Rex semper Augustus, ad perpetuam rei memoriam. Summa rei publice tuicio de stirpe duarum rerum Sacerdocii et Imperii divina institutione proveniens, vimque suam exinde muniens, humanum genus sa- lubriter gubernavit, in posterum et reget deo pro- picio in eternum. Hec sunt duo dona dei maxima quidem in omnibus a superna collata clemencia, videlicet auctoritas sacra Pontificum et Regalis excellentia potestatis. Hec duo Salvator noster mediator dei et hominum Ihesus Christus sic per se ipsum actibus propriis et dignitatibus distinctis exercuit, ut utrumque ab ipso tamquam ex uno eodemque principio manifeste procedere omnibus indicaret. Ab eo igitur solo vivo et vero deo re- cognoscentes omnia, a quo Reges et Regna sum- psere principia, et sacrosancte Romane ecclesie beneficia erga nos innumera recolentes, plenis excitamur affectibus ea, que possumus, illi retri- buendo rependere, a qua nobis et nostris prede- cessoribus Regibus Romanorum tam grandia, tam excellencia dona conspicimus esse tributa. Prefati itaque predecessores ad magnificenciam munerum et graciarum quodammodo ineffabilem largitatem, que de ipsius matris ecclesie uberibus susceperunt, faciem gratitudinis convertentes, nec minus atten- dentes, quod eadem mater ecclesia ipsos in dul- cedinis benediccione preveniens transferendo de Grecis Imperium in Grermanos, eisdem dederat id quod erant, ut grati predicarentur filii laudabili recognicionis effectu, inter cetera, que ipsi Romane ecclesie confirmarunt, dimiserunt, seu eciam conces- serunt, totam Terram, que est a Radicofano usque Ceperanum, Marchiam Anconitanam, Ducatum Spo- letanum, Terram Comitisse Mattildis, Comitatum Brictenorii, Exarchatum Ravenne, Pentapolim, Mas- sam Trabariam cum adiacentibus terris, et omnia aha bona terras, possessiones et iura ad Romanam ecclesiam pertinencia in multis privilegiis Impera- torum a tempore Lodwici expressa sive contenta, ipsi beato Petro celestis Regni clavigero, eiusque successoribus et Romane ecclesie dimiserunt, re- nuntiaverunt, restituerunt et confirmarunt, et ad omnem scrupulum removendum, prout mehus va- leret et efficacius posset inteltigi, contulerunt, con- cesserunt, et eciam donaverunt, sicut in eorum privilegiis seu htteris continetur. Nosque postmo- dum, prout domino placuit, ad Regalis excellencie

culmen assumpti, ut de susceptis donis innumeris, que de manibus dicte matris accepimus, non mi- noris recognicionis debitum solveremus, predicta omnia in presentia excolende memorie domini Gr. pp. X. recognovimus, ac ea omnia et singula ipsi pro Romana ecclesia, se suisque Successoribus recipienti confirmavimus, innovavimus et de novo concessimus atque donavimus, ipsa nichilominus proprio prestito corporahter iuramento firmantes. Verum quia postmodum absque nostro consensu, consciencia vel mandato Rudolfus Cancellarius no- ster a Civibus Ravennatibus, Bobiensibus, Cesena- tibus, Foropopuhen. Forhvien. Faventin. Imolen. Bononien. Urbinatibus ac hominibus Montis Fere- tri, Bretenorii, necnon et aliis aliarum Civitatum atque illarum parcium et locorum, que ipsius Ro- mane ecclesie iuris existunt, iuramentum fidehtatis nomine nostro dicitur recepisse: Nos conspicien- tes id in preiudicium iuris dicte matris ecclesie subsecutum, quicquid per eundem Cancellarium seu quemcumque ahum in predictis [in] Civitati bus, locis et terris, seu per homines ipsorum Civi- tatum, terrarum atque locorum actum, gestum, recognitum extitit sive iuratum, et specialiter pre- dicta iuramenta remittimus, relaxamus et eis re- nunciamus, ac predicta omnia revocamus, cassamus annullamus, irritamus, cassa et irrita nunciamus, ac omnibus viribus vacuamus, volentes, statuentes et consencientes expresse, quod per id nullum ius nobis et Imperio accrescat, vel ipsi ecclesie Rom. depereat tam circa possessionem, quam circa pro- prietatem in Civitatibus, terris et locis prefatis, ac hominibus, iuribus et iurisdictionibus eorumdem. Et quia decet Regales actus in omni claritate pro- cedere, ut omnem obscuritatem, quam frequenter generahtas consuevit inducere, nostra tollat Regalis expressio, ac iura ipsius matris ecclesie per nostram declaracionem, quam decemimus esse perpetuam, plenarie sohdentur, recognoscimus, fatemur et ora- culo presentis edicti ad eternam memoriam decla- ramus, Civitatem Ravennatem et Emiham, Bobium, Cesenam, Forumpopuli, Forhvium, Favenciam, Imo- lam, Bononiam, Ferrariam, Comaclum, Adriam at- que Gabellum, Ariminum, Urbinum, Montemferetri, Territorium Balnense, suprascriptas provincias, Civi- tates, loca et territoria, nec non et omnia supradicta cum omnibus finibus et territoriis atque Insulis in terra marique ad provincias, Civitates, territoria et loca supra dicta quoquomodo pertinentibus ad bea- tum Petrum Celestis Regni clavigerum, et ad vos Patrem Beatissimum dfium Nicolaum pp. UL, et ad successores vestros Romanos Pontifices, et ad ipsam Romanam ecclesiam pleno iure ac integre non solum in spirituahbus, sed etiam in tempo- rahbus in sohdum pertinere, ac vestri et ipsius Romane ecclesie pleni iuris, ditionis ac principatus existere: et ad omnem dubitacionis scrupulum in

NICOLAUS PP. III. ANNO CHRISTI1279. 237

posterum abolendum, ut et nostra devocio erga ipsam matrem ecclesiam clarius euitescat, predicta omnia et singula tam propriis seu specialibus pro- vinciarum, terrarum, Civitatum atque locoruni ex- pressa vocabulis, quam eciam non expressa, prout melius valet et efficacius intelligi, ipsi Beatissimo Petro et vobis, Sanctissime Pater dfie N. pp. III. et per vos successoribus vestris Romanis Pontifi- cibus, et ipsi Eomane ecclesie de novo libere et plenarie concedimus, confirmamus et donamus, ut sublata omnis contencionis et dissensionis materia, firma pax et plena concordia inter Ecclesiam et Im- perium perseverent. Ut autem hec omnia vobis memorato Sanctissimo Patri nostro duo Nycolao sacrosancte Romane ecclesie Summo Pontifici, ve- strisque successoribus et ipsi Romane ecclesie per nos, et nostros successores Romanorum Reges et Imperatores in perpetuum observentur, firmaque semper et inconcussa permaneant, presens nostre recognicionis, declaracionis, concessionis et dona- cionis privilegium de consciencia nostra, et expresso mandato conscriptum iussimus aurea bulla typario nostre magestatis impressa muniri, ac ipsum ad perpetuam soliditatem et certitudinem vobis et ipsi Rom. ecclesie exbiberi. Promittimus insuper, quod postquam Romam ad recipiendam uncionem, co- ronacionem .et Imperiale dyadema pervenerimus, ipsaque perceperimus, infra octo dies premissa omnia et singula renovabimus, et de novo integre ac plenarie faciemus. Testes autem hii sunt Ve- nerabiles Fridericus Archieps Salzpurgen. Iohan- nes Kymen. et Wernhardus Secovien. Ecclesiarum Epi, Giffridus Decanus ecclesie sancti Audemari Morinen. dyoc. dni pape Capellanus, Heinricus Abbaa Admonten. Nicolaus Archidiaconus Tuder- tinus, Illustres Albertus et Hartmannus fratres de Habspurch et de Kyburch Comites, Lantgravii Alsacie, filii nostri, ac spectabiles viri Fridericus Burgravius de Nurenberch, Hainricus Marchio de Hahberch, Burcardus de Hohenberch, et Heinricus de Furstenberch Comites, Heinricus Sluzellinus Capellanus noster, Magister Chunradus de Herwe- lingen, Magister Angelus Canonicus sancti Valen- tini de Ferentino, Heinricus de Lovbenberch et Io- hannes de Hedingen milites ostiarii nostri, et quam plures alii. — Signum domini rudolfi eomanorum regis invictissimi. — Ego Rudolfus, Imperia- lis aule Cancellarius, vice dni Wernheri Archiepi Maguntini ac per Germaniam Sacri Imperii Archi- cancellarii recognovi.

Acta sunt hec Anno dni Millesimo ducentesi- mo septuagesimo nono, Indict. vn. Regnante dno Rudolfo Roman. Rege glorioso, Anno Regni eius Sexto. Dat. Wienne per manus Magistri Gotfridi pre- positi Sohensis Prothonotarii nostri xvi. Kal. Marcii.

Ex hoc doc. originali filis rubei albique coloris sericis bulla aurea jpsiuB R. Regia optime conservata dcpendet.

CCCLXXXIX

Constitutio Nicolai PP. III. super reformatione pacis inter partes Bononienses et Romandiolae provinciae. Eeg. An. II. de Curia ep. 4. Tom. I. fol. 214.

NlCOLAUS EPISCOPUS 8ERVUS SERVORUM DEI. Ad

perpetuam rei memoriam. Commisse nobis a do- mino soUicitudinis onus viscera nostra multipliciter inquietat, cum ecclesie Romane fideles et fihos varia deprimi perplexitate conspicimus, ipsorum statu diversarum procellarum turbine fluctuante. Dum vero ad singulas regiones cogitatus nostros extendimus, Civitatem Bononiensem nostram et ipsius ecclesie specialem mentaneis oculis intuemur, ad illam afficimur, et eius incolas in memoria re- tinemus. Ipsa quidem Civitas inter alias Ytahcas speciah prerogativa fecunda viros eminentis scien- tie, viros alti consilii, viros prepollentes dignitatibus et virtutibus precellentes solet ab antiquo propa- gatione quasi naturali producere, ipsa veluti fons irriguus scientiarum dulcedinem scaturit, et suavi licore reficit sitientes, ac illos eius amenitas allicit etiam a remotis. In ipsam viri mittuntur electi, et ex ipsa viri proveniunt fructus laudabiles efferentes, sicut preterita indicant, et in eorum quampluribus hodie testimonialis evidentia manifestat. Digne igitur in sue quietis plenitudine delectamur, digne que- rimus, ut prosperis semper amplietur augmentis, et in vigore persistat sohde caritatis, nec indigne solhcitudinis apostolice partes apponuntur, ut sui famosi nominis nequeat obnubilari serenitas, neque sui status prosperitas laceretur in ahquo, vel dis- pendiose tangatur, cum eius quies longe lateque per orbem diffundatur in ahos, et per illam flu- ctuationes abeant grassantium mahgnorum, et si, quod absit, inibi turbationes odiose vigerent, tahs turbatio non solum circumvicinas, sed remotas etiam provincias odiorum anfractibus concitaret. Profecto hec non immerito infra claustrum nostre memorie revolventes, frequenter abohm iUa se nostris obtu- tibus presentabant, et rememorando Civitatis eius- dem gesta magnifica pungebamur aculeis in guer- rarum discriminibus, que dicta Civitas et eius incole diutius pertulerunt, et quibus odiosis concertatio- nibus quassabantur: quid iniri, si nos afficiebat an- xietas, dum in tam ameno viridario flores videbamus arescere, qui solebant per universa mundi chmata reflorere? quid, si more custodis excitabamur vigihis, dum remediis pensabamus occurrere, ne decideret eius amenitas, in qua fructus uberes excrescebant? quid, si tam preclaris filiis compatiebamur ab in- timis, dum illorum percipiebamus animos conster- natos, quorum magnanimitas per exemplum ahis predicatur. Certe circa hec angebamur intrinsecus, dum infra nostra precordia resultabant, et tandem nobis preter humana studia, que hiis solerter ad- iecimus, expectantibus ex alto consihum, operatus

238 NICOLAUS PP. III. ANNO CHRISTI 1279.

est dominus, qui scissa vulnera clementie sue mi- seratione consolidat, et potenter abolet cicatrices, et sollicitudinibus nostris manum sue propitiationis apponens, sic civium eorumdem succensa corda linivit, quod ad sedem apostolicam Civitatis eiusdem certis ambassatoribus et nuntiis destinatis, super litibus et questionibus, et differentiis et discordiis, que essent et verterentur, et esse possent inter Commune et partem Geremiensium de Bononia et eius districtu, qui tunc in Civitate et districtu pre- dictis commorabantur et tenebant eandem, et Uni- versitatem ipsius partis ex una parte, et parte Lam- bertaciorum exteriorum de Civitate et districtu prefatis, et Universitatem dicte pai-tis ex altera, occasione guerrarum habitarum inter dictas partes propter deiectionem factam de dicta parte Lam- bertaciorum de Civitate ac Comitatu Bononien. occasione quoque dampnorum, iniuriarum et ma- leficiorum factorum per dictas partes, et inter dictas partes sibi adinvicem, et specialibus preliis et ge- neralibus, et aliis quibuscumque occasionibus, modis vel causis per Antplinum de Mansolinis doctorem legum, et Liazerium de Liazariis Iudicem eorumdem Communis et partis Geremiensium, et Spavolum Abbatis doctorem legum, Contem de Budrio Iudicem ac Mazolum de Mazis partis Lambertaciorum pre- dicte, speciales procuratores et syndicos partium ea- rumdem sufficientia mandata pro premissis habentes in nos extitit tamquam in arbitrum, arbitratorem et amicabilem compositorem alte et basse sub certa pena concorditer compromissum, ita quod super predictis et super adiacentiis et pertinentiis et spe- ctantibus ad quodlibet premissorum, et eorum ac- cessoriis possimus et nobis licitum sit sententiare, diffinire et ordinare, statuere, decernere, dicere, precipere, mandare et arbitrari, prout et quando et quotiens nobis placuerit, et de nostra processerit voluntate, semel et pluries, totaliter et in parte, simul et divisim, diebus feriatis et non feriatis, partibus presentibus et absentibus, una parte presente et altera absente, iuris ordine servato vel non ser- vato, ac corrigere, emendare, interpretari et decla- rare ac mutare, que per nos ordinata et statuta fuerint sive dicta inter predictos et alios quocumque nomine censeantur, et cuiuscumque conditionis exi- stant, et nichilominus dicti procuratores et syndici similiter compromittentes in nos dederunt, et con- cesserunt nobis nomine dictarum partium liberum et generale arbitrium, et arbitratum in predictis et quolibet predictorum pertinentibus ac spectantibus ad predicta, nobis partes predictas et homines di- ctarum partium alte et basse, ac plenarie suppo- nentes ad promittendum et dandum obsides, mu- nitiones et castra, et fideiussores et securitates ad mandatum et voluntatem nostram super omnibus et singulis in huiusmodi compromisso contentis, et prout de huiusmodi mandato semel et pluries

et quotienscumque processerit, prout in instrumentis publicis inde confectis plenius continetur. Nos autem, compromisso ipso recepto, ad tante concordie com- moda ferventibus studiis intendentes, Venerabilem fratrem nostrum L. Ostiensem et Velletrensem Epi- scopum, Apostolice Sedis Legatum, ad partes illaa propter hoc inter alia duximus tamquam pacis an- gelum destinandum: sed quia effectus optate con- cordie ultra concepta desideria trahebatur, de quiete et statu prospero ipsorum Civitatis et Civium tra- ctatus per nos ipsos assumpsimus, et per alios etiam super hiis apud sedem apostolicam tractari fecimus diligenter, et tandem ad premissa eo ferventius studia nostra convertimus, illaque sensibus nostris infiximus, quanto iidem Civitas et incole ad nos et eandem ecefesiam dinoscuntur specialius perti- nere, ac ipsorum statum pacificum desiderabilius affectamus, sicque negotio ipso et illud contingen- tibus plene discussis et super hiis deliberatione habita diligenti, ad laudem dei pro bono pacis et quiete dissidentium tam apostolica quam arbitraria potestate, sicut arbiter, arbitrator et amicabilis compositor in hac parte, ac etiam sicut Civitatis predicte dominus temporalis ordinamus, diffinimus, statuimus, decernimus, dicimus, precipimus, man- damus, et etiam arbitramur.

I. In primis ut hesitantium corda diutius proh- dolor! odiorum fomitibus concitata reconciliationis licore placentur, et facilius animorum integritas perfusione superne gratie subsequatur, quod infra unum mensem, postquam per nos ad ipsius Civi- tatis regimen deputanda persona Civitatem eandem intraverit, et huiusmodi regimen inceperit exercere, de parte ad partem fiat pax solida generalis per syndicos ad hoc a partibus specialiter ordinatos. Que quidem pax primo per syndicos ipsos iuretur, et subsequenter facta per eosdem syndicos iniuria- rum et dampnorum usque in diem compromissi facti in nos hinc et inde remissione plenaria et etiam generali, ita tamen quod hec remissio ad bona im- mobiha et etiam mobiha extantia, que mobilia non sunt inedificata, affissa, immissa vel iniuncta, quin- quaginta persone de parte qualibet ehgantur per personam deputandam a nobis ad hoc, que nomine partium earamdem pacem adinvicem faciant, quam bona fide promittant et iurent, quantum in eis est, per se ac ahos inviolabihter observare et facere observari. Fiat quoque pax integra singnlarium personaram, de quibus nobis expedire videbitur, vallanda iuramentis et ahis firmitatibus, prout per nos vel ahum de mandato nostro extiterit ordinatum.

II. Ad easdem quidem partes, que diutius dis- sidiosis dispendiis languerunt, compassionis animum convertentes, ut quanto nos sibi benigniores inve- nerint, tanto dulcius cicatrices vulneram solidentur, et quies utrinque hberius in gratiarum refectione concrescat, omnes sententias sive banna, contuma

NICOLAUS PP. III. NNO CHRISTI 1279. £39

cias per quoscumque prolata occasione partis a tempore rumoris, ut eorum verbis utamur, bonorum quoque publicationes per quoscumque factas, et quicquid secutum est ex eis vel ob id auctoritate simili relaxamus, cassamus et etiam irritamus, ac volumus de cetero nullius existere firmitatis. Con- dempnationes autem pecuniarias, que facte dicuntur per quondam Guillelmum de Pusterula, tunc Po- testatem Bononiensem, tempore predicti rumoris, quia de ipsis condempnationibus et modis earum nobis non liquet ad presens, nostro arbitrio reser- vamus. Si qua autem statuta, mandata, sententie vel processus habita sunt in predictis per Vene- rabilem fratrem nostrum L. Ostiensem et Velle- trensem Epm, Apostolice Sedis Legatum, vel per dilectum filium Nobilem virum Bertoldum de Fi- liisursi civem Romanum, totius provincie Roma- niole, Civitatis Bononiensis, Comitatus Brittenorii et pertinentiarum eorumdem Rectorem, illa et eo- rum effectum nostre providentie reservamus.

ILT. Et quia pax ipsa, dante domino, discor- diarum radicibus extirpatis, maiori radificabitur firmitate ac prosperitate virescet, odiosis refricatio- nibus scissuram ulterius non passura, volumus et arbitrando precipimus, quod omnia bona immobilia et mobilia extantia, que mobilia non sint inedificata, immissa, affissa vel iniuncta, seu iura qualitercumque per quoscumque, et a quibuscumque occasione par- tium vel discordiarum a tempore mote guerre in- veniuntur occupata, saisita, subtracta vel disforsiata sive detenta restituantur generaliter et singulariter hinc et inde, sicut habebantur tempore exitus partis Lambertaciorum infra terminum deputandum per nos vel aliuni, cui hoc duxerimus committendum, ita tamen quod hec restitutio ad contractus legitime factos de libera contrahentium voluntate nullatenus extendatur.

1111. Volumus quoque, precipimus et ordina- mus, quod Bononienses extrinseci Civitatem ipsam et eius districtum, postquam generalis pax de parte ad paxtem, ut predicitur, extiterit consumata, in- trare, in ipsis habitare ac degere, et extunc tam intrinseci quam extrinseci bona sua excolere, il- lisque uti decetero sicut cives Bononienses et re et nomine nominatim libere valeant, et horum pa- cifica possessione gaudere, exceptis illis quantum ad ingressum Civitatis de parte Lambertaciorum, quos ex certis causis pro quiete Civitatis eiusdem ad tempus extra Civitatem ipsam in locis vel loco per nos deputandis aut deputando manere provi- derimus per nos vel alium, prout de locis vel loco aut tempore huiusmodi duxerimus ordinandum.

Ceterum ut novelli pacis surculi delectabili amenitate concrescant, et nullis illos ventis plican- tibus sub dihgenti custode virescant, et cuiuslibet suspitionis sublatis eventibus, caritativis connexibus saltem in istis primordiis radicentur, et eadem con-

nexitate refloreant odoris gratiam simul, ut idem per omnia percepturi, non minus utile quam ne- cessarium fore providimus, quod regimen eorumdem Civitatis et districtus pro anno proximo futuro vel maiori tempore, prout quaUtati negotii expedire viderimus, exerceatur per aliquam personam depu- tandam a nobis, que regimen ipsum gerens fide- liter statuto, ordinamento vel reformatione aliqua factis hactenus contra partem aliquam, vel occasione partis aut alias etiam obviantibns iuri et equitati, seu per que aliquis innocens personaliter vel realiter pretextu alicuius privilegii vel statuti aliquibus per Commune concessi contra iustitiam puniretur, quo- modolibet non Hgetur vel regimen ipsum impediatur in aliquo, sed potius statuta, ordinamenta et re- formationem huiusmodi taliter facta vel facienda, immo presumpta vel presumenda, ne ex eis pro- venire possit scintilla odii vel rancoris, cassamus et irritamus omnino, et volumus, quod pro cassis de cetero habeantur. Per hoc autem non intendi- mus, quod eadem per nos ad ipsum regimen de- putanda persona non iuret illa servare statuta et consuetudines alias approbatas, que iuri consona et in equitate fundata, ac inibi facta vel facienda tam ibidem, quam in aliis Civitatibus et locis Ytalie ad statum prosperum populorum, quietem Civitatum et locorum eorumdem consueverunt pacifice obser- vari, sed illa per eam iurari volumus et servari, quatenus equa fuerint paci et presenti ordinationi nostre non repugnantia, nec dominio nostro et ecclesie Romane obsistentia vel obviantia ecclesia- stice libertati. Et quia nemo tenetur in aliorum servitiis propriis stipendiis militare, dictam perso- nam per nos ad ipsum regimen, ut predioitur, de- putandam, quinque Iudices, vn. Notarios, tres socios et decentem familiam regimen huiusmodi prose- quendo habere volentes, ei pro se, Iudicibus, No- tariis, sociis et familiaribus supradictis pro uno anno [computando], a festo beati Petri proxime fu- turo computando, Septem milium librarum Bono- men. salarium percipiendum ab ea de bonis Com- munis Bononiensis deputamus. Habeat quoque xx. Berruarios pedites in expensis Communis eiusdem, scilicet ad salarium trium libr. Bononien. parvorum singulis mensibus pro quohbet: qui Berruarii non computentur in ordinata vel ordinanda familia Po- testatis: nec volumus, quod pro eo quod dictum regimen pro pacifico statu Civitatis et Civium Bo- noniensium, ut predicitur, ad tempus nobis assu- mimus, ipsis Bononien. in eorum privilegiis, iuribus et consuetudinibus circa electionem vel aliam pro- visionem ipsius regiminis, prout eis de iure, pri- vilegio vel consuetudine competit, in futurum ali- quod preiudicium quantum ad possessionem vel proprietatem quomodohbet generetur, sed ad eos, postquam prefatum regimen dimiserimus, electio et provisio huiusmodi, sicut habuerant hactenus

240 NICOLAUS PP. III. ANNO CHRISTI 1219.

et eis de iure competere poterat, libere rever- pedire viderimus, prout nobis ministrabit altissimus,

tatur. intendimus.

Preterea ut manus presidentis in patria fir- Porro sicut nostre sollicitudinis studium nos

mioribus vallata subsidiis pro communi pace Civi- previdere compellit, et frequenter audivimus, ac

tatis ipsius et partium vicinarum possit gubernar- interdum experimento didicimus, societates et con-

nare pacificos, et cum expedit, refrenare rebelles, venticula, seu coniurationes illicite in Civitatibus

et ut tantum commune bonum, quod pro communi unitatum pariunt sectiones, et per hoc status variatur

utilitate Civitatis ipsius et totius provincie Eomaniole earumdem: unde futuris periculis, que possent ex

non sine multa providentia ordinatur, sicut eius hoc in Civitate ipsa contingere, obviare volentes,

commodum communiter sentietur ab omnibus, sic ut inibi vere unitatis integritas conservetur, ordi-

et eius onus communiter supportetur, et ne si totum namus, precipimus et mandamus, quod nulle de

imponeretur Bononien. onus huiusmodi, assererent cetero in predicta Civitate societates seu coniura-

se gravatos, nec deceret, quod qui tantum bonum tiones aut alia conventicula, quocumque nomine

cum aliis partiuntur, onus ipsi soli portarent, pre- censeantur, ibidem erigi vel creari valeant aut

cipimus, ordinamus et volumus, quod trecenti mi- assumi, nec ipsa vel earum alique aut alie quovis

lites vel armati equites et plures, sicut nobis vi- titulo instituta sive instituenda armorum exercitiis,

debitur expedire, tam per ipsos Bononienses, quam unde consueverunt scandala provenire, se ingerant

per aJios de Romaniola stipendientur communiter, quomodolibet vel congregent in Communi absque

secundum modum contributionis de ipsis stipendiis mandato Potestatis ponende per nos, ut predicitur,

faciende per nos vel alium, cui hoc duxeiimus Civitatis eiusdem vel sine ipsius licentia speciali.

committendum. Quos vel Rectori provincie, vel Ad maiorem vero premissorum omnium fir-

futuro Potestati Bononiensi deputare proponimus, mitatem volumus, et arbitrando precipimus, quod

prout quieti Civitatis et utilitati patrie predictarum Castrum Sancti Petri et Castrum Francum, ac alia,

ac subiectorum earumdem viderimus expedire. de quibus expedire viderimus, Castra in manibus

Ordinamus insuper et volumus, quod refor- nostris vel ahorum de mandato nostro in commi-

matio consihariorum et ahorum officialium Civitatis nibus expensis ipsorum Bononiensium taxandis per

eiusdem fiat de communi consensu partium earum- nos vel alium, cui hoc duxerimus committendum,

dem, si infra terminum per nos vel ahum, cui hoc custodienda tradantur infra predictum festum s. Pe-

commiserimus, prefigendum tahs possit haberi con- tri restituenda in posterum Bononiensibus supradi-

sensus: ahoquin ipsam reformationem et modum ctis, prout et quando viderimus expedire.

ipsi nobis plene reservamus exercendam per nos Similiter quoque ab utraque parte obsides,

vel ahum, cui duxerimus committendum. quos, quot et quando petiverimus, nobis assignari

Verum quedam societas esse dicitur in Civitate precipimus in expensis Communis Bononiensis ta-

predicta, que societas Crucis inibi nominatur, circa xandis per nos vel ahum, cui hoc duxerimus com-

cuius conditiones et merita nec minus eius effectum mittendum, in locis vel loco, de quibus vel quo

proponimus maturius ad quietem eorumdem Civi- expedire viderimus, si eos receperimus custodiendos

tatis et Civium cogitare, ut exinde prosperitatis et etiam retinendos usque ad nostre beneplacitum

commoda, dante domino, subsequantur: et ideo voluntatis, sperantes, quod hiis omnibus, eterno

provisionem omnimodam societatis huiusmodi, et patre prosperante, Civitas ipsa quietis incrementa

eam contingentium nobis speciahter reservamus, suscipiet, et nos in illa delectabiliter iuxta nostra

volentes et expresse mandantes, quod Orlandinus desideria, expiatis quibushbet turbinum odiis, quie-

Passagerii seu quivis ahus de Capitania, Rectoria scamus.

vel quovis aho oflicio sive administratione ipsius Ut igitur contra premissa vel horum ahquod,

Capitanie, quocumque nomine censeatur, se interim que servari volumus, venientes culpe quahtas pene

nuUatenus intromittant, donec super hoc per nos mucrone perceUat, preter penam Quinquaginta mi-

ahter provisum extiterit et etiam ordinatum. Sta- hum marcarum argenti a parte parti sollempni

tuta quoque societatis ipsius vel eius occasione a stipulatione promissam, cuius pene medietas parti

Communi facta, et effectus eorum suspendentes ad observanti, et rehqua medietas Romane ecclesie

presens, ipsorum moderationem, correctionem et debet solvi, refectionis quoque dampnorum et ex-

abrogationem nobis, prout expedire viderimus, re- pensarum htis et extra, ad quam penam partem

servamus: ad quod videhcet circa ordinationem non servantem, ut premittitur, condempnamus ex-

societatis ipsius et ordinationem de ipsa societate, nunc, qua soluta vel non, ac dampnis et expensis

utrum scihcet vel quahter debeat remanere, et jin restitutis vel non, predicta omnia nichilominus in

quibus personis, videhcet de hhs, qui nunc sunt sua remaneant firmitate, in omnes predictam pa-

in societate predicta vel esse dicuntur, aut ahas cem, qiiantum in eis fuerit, non recipientes aut

tam de ipsis et ahis sub modis et formis, de quibus non facientes, aut ipsam frangentes, seu quomo-

secundum deum tranquilhtati Civitatis eiusdem ex- dohbet violantes, vel quominus ipsa fiat seu ser-

NICOLAUS PP. III. ANNO CHRISTI 1279.

vetur, impedientes, et in non exhibentes obsides et Castra, ut predicitur, ac impedientes assignatio- nem eorumdem, in non recipientes quoque Pote- statem per nos inibi statuendam iuxta ordinationem premissam, vel quantum in ipsis fuerit, hoc impe- dientes, Bononienses quoque tam intrinsecos quam extrinsecos Civitatis et districtus eiusdem in non parentes precepto, ordinationi et voluntati nostris super exhibitione stipendiariorum sic mature pro communi omnium illarum partium utilitate provisa, vel hoc impedientes, in omnes quoque non pa- rentes voluntati, precepto et ordinationi nostris, set obsistentes predicte ordinationi nostre, quominus Bononienses extrinseci Civitatem ipsam et eius di- strictum intrare, in ipsis habitare ac degere (valeant) ac exnunc tam intrinseci quam extrinseci bona sua excolere, illisque uti decetero, sicut superius est expressum. Preterea in omnes contra reservationem ordinationis, omnimode moderationis, correctionis et abrogationis per nos faciendarum circa condi- tiones et merita, nec minus effectum societatis, que dicitur societas Crucis, in Civitate predicta, et su- spensionem statutorum societatis ipsius, sicut supe- rius est expressum, venire tenere presumentes, ac in habentes et non restituentes, si possibilitatem habeant bona predicta, iuxta ordinationis arbitrii et precepti nostri tenorem excommunicationis sen- tentiam promulgamus. Si vero Commune predictum premissa et eorum singula non servaverit, illud omnibus iuribus, iurisdictionibus, privilegiis, liber- tatibus, districtu vel Comitatu privamus, et volumus, quod ea omnia extunc ad Romanam ecclesiam li- bere devolvantur, et nichilominus Commune pre- dictum propter hoc ecclesiastico subiaceat inter- dicto. Singulares etiam persone, cuiuscumque con- ditionis aut status extiterint, in premissis et eorum quolibet delinquentes, Potestariis et aliis publicis officiis, etiam si sint doctores legum, Iudices aut notarii, simili auctoritate privamus, ac eorum filii et nepotes descendentes ab ipsis omnium benefi- ciorum ecclesiasticorum, si qua obtinent, privatio- nem poterunt non immerito formidare, et quod reddantur inhabiles ad illa vel alia ulterius obti- nenda: medietatem quoque omnium bonorum taliter delinquentis extunc eidem ecclesie nichilominus confiscamus. Quod si, quod absit, ipsum Commune seu aliqua partium in premissis inobediens forsan extiterit, volumus, quod Commune predicte Civitatis et pars huiusmodi, ac eorum bona pro expensis, que contra Commune seu partem rebellem propter hoc fieri contigerit, obligari possint per eandem ecclesiam ad expensas huiusmodi restaurandas. Re- servamus quoque nobis expresse in hiis omnibus et quolibet premissorum, quacunque fuerint apo- stolica, vel dominica seu arbitraria potestate ful- cita, ordinandi, diffiniendi, statuendi, decernendi, dicendi, precipiendi, mandandi, arbitrandi, corri-

gendi, emendandi, interpretandi, declarandi, addendi et mutandi, quotiens et quando nobis expedire vi- debitur, plenariam potestatem. NulH ergo etc. nostre ordinationis, diffinitionis, reservationis, constitu- tionis et provisionis nostrique precepti, arbitratus et arbitrii etc. Si quis autem etc. Datum Rome apud Sanctum Petrum ira. Kal. Iunii, Pontificatus nostri anno secundo.

cccxc.

Cardinali legato et rectori Romandiolae, ut pacem Bono- niensem cum quibusdam reformationibus adiectis promul- gari faciant. Reg. An. II. ep. 19. Tom. II. fol. 63.

Nicolaus episcopus etc. Venerabili fratri L. Ostiensi et Vellefrensi Epo, Apostolice Sedis Le- gato, et dilecto filio Nobili viro Bertoldo de Filiis Ursi civi Romano, totius provincie Romaniole, Ci- vitatis Bononie, Comitatus Brettenorii et pertinen- tiarum eorundem Rectori, salutem etc. In negotio Bononiensis concordie nuper, ut speramus, per dei gratiam post multos labores, adhibitis in hoc diligentie studiis, consumate, clare ac distincte cum multa deliberatione ac plena maturitate processi- mus, prout nobis altissimus ministravit, ordinando decentia et inutilia resecando. Omnia quoque, que ad concordiam pertinent, voluimus et precepimus observari, aliqua per nos vel alium facienda, non- nulla nobis specialiter reservando, prout negotii quahtate pensata decentius cognovimus expedire. Que quidem omnia, sicut vos ignorare non credi- mus, per certa capitula fecimus declarari. Volentes itaque tanti boni vos esse participes, ac de vobis plenam in domino fiduciam obtinentes, quia inter alia, que in ordinatione pacis huiusmodi duximus statuenda, voluimus, quod quinquaginta persone de parte qualibet eligantur per personam deputandam a nobis ad hec, que nomine partium earundem pacem adinvicem faciant, quam bona fide promit- tant et iurent, quantum in eis est, per se ac alios inviolabiliter observare ac facere observari, pre- sentium vobis tenore committimus, ut personas eas- dem, prout negotio pacis ad maiorem solidatio- nem expedire videritis, eligatis.

Quia etiam condempnationes pecuniarias, que facte per quondam Guillelmum de Pusterula esse dicuntur, de quibus et earum modis nobis non li- quet ad presens, arbitrio nostro, et statuta, man- data, sententias vel processus, si qua sunt habita in ipso negotio per vos vel alterum vestrum, ac effectum eorumdem statutorum, mandatorum, sen- tentiarum et processuum providentie nostre duxi- mus reservanda: volumus, quod tu, frater Episcope, circa condempnationes ipsas sic districte, provide ac attente provideas, quod a iustitia et equitate minime recedatur, et ex hoc materia scandali non consurgat. Istum enim articulum complendum et per te terminandam finaliter tibi duximus commit

242 NICOLAUS PP. III. ANNO CHRISTI 1279.

tenduiu. De statutis vero, mandatis, sententiis vel processibus supradictis, si per te, ut predicitur, ha- bita sunt, considerato quod tempore, quo facta fuerunt, pax non erat inibi reformata, quod in fa- vorem unius partis processisse videntur, quodque ipsorum effectus videtur debere iam pace refor- mata cessare, quod etiam si remanerent, inequalia viderentur, attente provideas, quod tollantur, vel ad equalitatem debitam reducantur. Et idem de tuis, fili Bertolde, statutis, mandatis, sententiis et processibus similibus studeas observare.

Et quidem volumus, quod omnia bona mobilia et immobilia extantia, que mobilia non sint inlic- dificata, immissa, affixa vel iniuncta, seu iura qua- litercumque per quoscumque, et a quibuscumque occasione partium vel discordiarum a tempore mote guerre inveniuntur occupata, saisita, subtracta vel disforsiata sive detenta, restituantur generaliter et singulariter hinc et inde, sicut habebantur tempore exitus partis Lambertaciorum, infra terminum de- putandum per nos vel alium, cui hoc duxerimus committendum, ita tamen quod hec restitutio ad contractus legitime factos de libera contrahentium voluntate nullatenus extendatur: quare similiter vo- bis committimus, ut consideratis diligenter circum- stantiis universis, auctoritate nostra terminum pre- figatis.

Verum super eo, quod illos excepimus, quan- tum ad ingressum Civitatis de parte Lambertacio- rum, quos nos ex certis causis pro quiete Civitatis eiusdem ad tempus extra Civitatem ipsam in locis, vel loco per nos deputandis aut deputando manere providerimus per nos vel alium, prout de locis vel loco aut tempore duxerimus ordinandum, tibi, Epe predicte, committimus, ut de numero, locis vel loco sic in hac parte provideas vice nostra Terrafinan- dorum nomina declarando, quod pretextu excepto- rum vel recipiendorum huiusmodi aliorum ingressus in Civitatem eandem iuxta predictam ordinationem nullatenus differatur, et de numero terrafinandoruni eorundem locis vel loco predictis diUgentius ordi- nato, super tempore, quo tales in locis eis assignan- dis morari debeant, beneplacitum nostrum requiras, et quod inde senseris, scribas nobis.

Preterea ordinavimus, quod trecenti milites vel armati equites et plures, sicut nobis videretur ex- pediens, tam per Bononienses, quam per alios de Piomaniola stipendientur communiter, secundum modum contributionis de stipendiis faciende per nos vel alium, cui hoc duxerimus committendum, quos vel Rectori provincie vel futuro Potestati Bo- noniensi deputare proponimus, prout quieti Civitatis predicte ac utihtati patrie et subiectorum viderimus expedire. Quare volumus, quod de contributione hu- iusmodi vos ambo provideatis, et quod per vos in hac parte provisum extiterit, per te, predicte Ber- tolde, executioni debite demandetur. De personis

vero mihtum vel equitum huiusmodi eligendis, iu- veniendis et habendis tibi, predicte Bertolde, sol- hcitudinis onus imponimus, et volumus, quod ubi, si simul vel divisim eos morari magis expediat, per te, Bertolde, circumspectione debita ordinetur. De numero autem mihtum vel equitum huiusmodi amphando, vel utrum maiorem numerum militum aut equitum ibidem expediat retinere, vos ambo circumspectione provida cogitantes, et etiam in hunc eventum ubi vobis plures necessarii viderentur, ni- chilominus ad habendum predictum numerum pro- cedentes, quid inde vobis videbitur, nobis per ve- stras htteras rescribatis.

Volumus insuper, quod reformatio consiliario- rum et ofncialium Civitatis eiusdem fiat de com- muni consensu partium, si infra terminum per noa vel ahum, cui hoc commiserimus, prefigendum talis possit haberi consensus: ahoquin reformationem et modum ipsius nobis reservavimus exercendam per nos vel ahum, cui duxerimus committendum. Super quibus tam super assignatione termini quam ele- ctione personarum, si ad hoc forsan ex dissensu partium negotium deducatur, vos duo cum multa diligentia et cautela providere curetis, prout pro pa- cifico statu Civitatis eiusdem extiterit providendum.

Porro circa conditiones et merita nec minus ef- fectum societatis, que dicitur societas Crucis, propo- nimus maturius cogitare: ideoque provisionem omni- modam societatis huiusmodi et eam contingentium nobis specialiter reservamus, volentes et mandan- tes, quod Orlandinus Passagerii, seu quivis alius de Capitania, Rectoria vel quovis aho officio sive administratione se interim nullatenus intromittat, donec super hoc per nos ahter provisum existeret et etiam ordinatum. Statuta quoque societatis ipsius vel eius occasione a Communi facta et effectus eorum suspendentes, ipsorum moderationem, correctionem et abrogationem, prout videremus expediens, nobis reservavimus: ad quod videlicet circa ordinationem de ipsa societate, utrum vel qualiter debeat rema- nere, et in quibus personis, videhcet de hiis qui nunc sunt in societate predicta vel esse dicuntur, aut alias tam de ipsis et ahis sub modis et formis, de quibus secundum deum tranquilhtati Civitatis eiusdem viderimus expediens, prout nobis ministra- bit altissimus, intendemus. Volumus igitur, quod in hiis et eorum circumstantiis plenarie cogitetis, et inter vos discussione habita dihgenti, an expediat societatem huiusmodi remanere, et si remanserit, de quibus personis et sub quibus modis et formis ordinari valeat, quicquid etiam senseritis de pre- missis, nobis clare ac distincte, plenarie simihter rescribatis.

Ceterum Castrum S. Petri et Castrum Fran- cum et alia, prout expedire viderimus, Castra in manibus nostris vel aliorum de mandato nostro in communibus expensis Bononensium taxandis per

NICOLAUS PP. ni. ANNO CHRISTI 1279.

nos vel alium, cui hoc duxerimus committendum, necnon Turris Palme, Morani, Criptarum ad Mare,

custodienda et restituenda in posterum eisdem Bo- Montisfalconis et Morissi Castra seu Villas vestra

noniensibus, prout et quando viderimus expedire, occasione premissorum nomine nostro et ecclesie

mandavimus assignari. Super quo presentium vo- Romane detenta, vobis restituere de benignitate

bis tenore committimus, ut eisdem Castro S. Petri solita curaremus. Nos igitur tante supplicationis

et Castro Franco nomine nostro receptis, ut predi- instantiam more pii patris indurata facie pertrans-

citur, circa eorum custodiam et aliorum receptio- ire nolentes, ac satisfactionem huiusmodi acce-

nem, si expedierit, ac taxationem huiusmodi et hec ptantes, easdem sententias et condempnationes in

contingentia faciatis, quod melius videritis facien- vos, qualitercumque per predictos Rectores occa-

dum. Mandamus etiam, ab utraque parte obsides sione predictorum excessuum promulgatas, aposto-

quos, quot et quando petiverimus, assignari, in ex- lica auctoritate remittimus, ac etiam relaxamus,

pensis Communis Bononiensis taxandis per nos vel eadem Castra vel villas propter hoc detenta vobis

alium, similiter in locis vel loco, de quibus vel quo restituimus, et restitui cum integritate iubemus de

expedire viderimus, si eos receperimus, retinendos gratia speciali: per huiusmodi autem restitutionem

usque ad nostre beneplacitum voluntatis. Atten- nullum eidem ecclesie vel Monasterio Farfensi, seu

dentes itaque, quod vos de facto et facti circum- quibusvis aliis, si in possessione vel proprietate

stantiis habetis notitiam pleniorem, volumus, quod Castronun eorumdem ius aliquod vendicare volue-

omnibus mature provisis, nobis, utrum expediat, rint, volumus preiudicium generari, sed tam ec-

obsides ipsos recipere, quot et quos ab una parte, clesie, monasterii et aliorum predictorum quam

ac si similiter vel aliter ab altera, in quibus vel vestrum, non obstante restitutione predicta, ius in

quo locis aut loco sint, si eos recipi contigerit, re- aliquo non ledatur. Nulli ergo etc. nostre remis-

tinendi, et quid de taxatione ipsa sentitis, nobis sionis, relaxationis, restitutionis et iussionis etc.

seriosius rescribatis. Et quia in ordinatione predi- Si quis autem etc. Datum Rome apud Sanctum Pe-

cta, prout expedire cognovimus, in diversis articulis trum v. Idus Iunii, Pont. nostri anno secundo. diversi sunt termini assignati, provideatis attentius, Nicolaus episcopus etc. Dilectis fihis... Turria

quod in preiudicium partium vel negotii dispen- Palme,... Morani,... Criptarum ad Mare,... Mon-

dium termini huiusmodi sine observatione debita tisfalconis et Morissi Castrorum seu Villarum

non labantur, ita quod exinde scandalum resulta- Castellanis Firmane diocesis, salut. etc. Ex parte

ret, talem in hiis diligentiam habituri, quod pos- dilectorum filiorum... Potestatis, Consilii et Com-

sitis exinde de bono in mehus commendari. Da- munis Civitatis Firmane fuit nobis expositum etc.

tum Rome apud S. Petrum irn. Nonas Iunii, anno n. ut in proxima superiori, verbis competenter mu-

tatis, usque non ledatur. Quocirca discretioni vestre

CCCXCI. per apostohca scripta mandamus, quatenus Castra

Firmanis quaedam condemnationes per rectores Marchiae seu villas predicta, cum a vobis fuerint repetita,

ipsis inflictae remittuntur, et quaedam castra restituuntur. prefatis Potestati, Consilio et Communi, vel eorum

Beg. An. II. ep. 111. Tom. I. fol. 167. certo nuntio restituere curetis. De restitutione quo-

Nicolaus episcopus etc. Dilectis filiis... Po- que predicta et aliis, que feceritis in premissis,

testati, Consiho et Communi Civitatis Firmane, confici faciatis publica instrumenta cum insertione

salutem etc. Ex parte vestra fuit nobis expositum, tenoris presentium, illa nobis per fideles nuntios

ut cum super iniuriis, dampnis pariter et offensis, transmissuri. Datum ut supra. .que hominibus Castri Montis Sancti Petri Firmane Nicolaus episcopus etc. Dilecto fiho B. Ab-

dioc, ecclesie Romane fidelibus atque nostris, non bati Monasterii Montis Maioris, Capellano nostro,

sine manifesta iniuria et contemptu sedis aposto- Marchie Anchonitane Rectori, salutem etc. Ex par-

hce ausu temerario intuhstis, per specialem syn- te etc. ut supra, verbis competenter mutatis, usque

dicum plenum ad hoc a vobis mandatum habentem non ledatur. Unde nos predictorum Castrorum seu

precise iuraveritis stare nostris beneplacitis et man- villarum Castellanis nostris damus litteris in man-

datis, ac tam dictis hominibus super hiis per amica- datis, ut Castra seu Villas easdem Potestati, Con-

bilem compositionem, quam etiam super sententiis silio et Communi, vel eorum certo nuntio re-

et condempnationibus, que pretextu et occasione signare procurent. Quocirca discretioni tue per

dictorum excessuum in vos per Ven. fratrem no- apostohca scripta mandamus, quatenus si dicti Ca-

strum ... Archiepum Ianuensem in spirituahbus, stellani mandatum nostrum super hoc neglexerint

et quondam Fulconem de Podio Aycardi in tem- adimplere, tu eos ad id monitione premissa per

poralibus tunc Marchie Anchonitane Rectores pro- censuram ecclesiasticam, appellatione remota, com-

mulgate fuerant, plene Camere nostre satisfeceritis pehas. De hiis autem, que feceris in premissis,

iuxta nostre beneplacitum voluntatis: petebatur a confici facias publica instrumenta cum insertione

nobis pro parte vestra humihter supphcando, ut tenoris presentium, iha nobis per fidelem nuntium

easdem sententias et condempnationes remittere, transmissurus. Datum ut supra.

81«

244 NIC0LAUS PP. III. lNNO CHRISTI 1279.

cccxcn.

lnstrumentum pacis factae inter filios quondam Mathiae de Anagnia et homines Frusinonenses. Ex vriginali.

In dei nomine amen. Iohannes sancte Crucis clericus ecclesie sancti Petri de Monte Penestrino, procurator nobilium virorum Adinulfi et Nicolai filiorum quondam domini Mathie de Anagnia, de quorum procuratoriis constat per manum Benecase notarii de Anagnia, procuratorio nomine pro eis in presentia mei Candace notarii et testium sub- scriptorum ad hec specialiter vocatorum et roga- torum, coram Reverendo viro domino Berardo do- mini pape Camerario fecit paeem et concordiam, et facit ex nunc cum Benedicto Rigalis sindico et procuratore Universitatis et singularium per- sonarum Frusinonis, petente et recipiente no- mine ipsius Universitatis, Nobilium, peditum et singularium personarum Castri Frusinonis de mor- te, et super occisione domini Mathie olim patris eorum Adinulfi et Nicolai, et de omnibus aliis iniuriis et offensis usque ad hec tempora illatis et factis ab Universitate, et singularibus personis dicti castri contra predictos dominos Mathiam et filios et eorum sequaces, et faciet pacem et con- cordiam cum omnibus sequacibus predictorum ho- minum dicti castri, et cum ilhs, qui cum eis fuerunt, qui petierint pacem infra terminum trium mensium a tempore facte pacis predicte. Item dictus pro- curator procuratorio nomine remisit, et remittit predicto sindico et procuratori hominum de Fru- sinone, presenti et recipienti nomine universitatis predicte et singularium personarum ipsius castri, et omnium sequacium predictorum universitatis et hominum dicti castri, et qui dederunt et fecerunt in predictis et quohbet predictorum adiutorium, auxihum, consihum et iuvamen, et etiam ilhs, qui cum eis fuerunt temporibus dictorum excessuum, ilhs scilicet tamen, qui infra tres menses a tempore presentis pacis ab ipsis filiis domini Mathie sive in Curia Campanie, sive in Curia Romana, vel alibi pacem et concordiam et remissionem ran- coris et odii per se vel ahos super dictis excessibus postulabunt, hberahter omne odium et rancorem, omnes excessus, iniurias et offensas factas et illatas quomodolibet per Universitatem hominum castri Frusinonis, tam nobiles quam pedites et singula- res personas ipsius, contra dominum Mathiam et fihos supradictos, et eorum sequaces, et etiam omnem et quamhbet satisfactionem et penam, quas petere et habere possent vel deberent predicti filii domini Mathie per se, vel ahos ab universitate et singularibus personis eiusdem, et eorum sequacibus et fautoribus, aut etiam eis irrogari facere possent pro predictis iniuriis, excessibus, inimicitiis et offensis.

Item dictus procurator predictorum Adinulfi et Nicolai procuratorio nomine pro eis promisit

dicto sindico et procuratori, recipienti nomine dicte universitatis, nobihum, peditum et singularium per- sonarum, se observaturum, quod predicti filii do- mini Mathie, quorum est procurator, dictos homines de Frusinone communiter vel divisim, et eorum sequaces, adiutores et fautores tantum, qui petent pacem ab eis, ut superius dictum est, in personis vel rebus per se vel ahos decetero in perpetuum non offendent, nec offendi facient in ahquo loco, salvis et reservatis predictis Adinulfo et Nicolao actionibus et iuribus, si qua dominus Mathias predi- ctus et dicti filii eius ante mortem patris habue- runt, et eis rationabihter competebant contra uni- versitatem et homines dicti castri et eorum bona, quibus per viam bellicam seu ahquam violentiam, vel per modum iniurie non utentur contra dictos homines Frusinonenses et eorum bona, salvis et reservatis dicte universitati et singularibus personis eiusdem omnibus defensionibus, exceptionibus, iu- ribus, actionibus et rationibus eis competentibus super dictis iuribus et actionibus contra fihos do- mini Mathie predictos.

Item dictus procurator predictorum Adinulfi et Nicolai procuratorio nomine pro eis ad hec speciahter constitutus, promisit reverendo viro do- mino Berardo Camerario domini pape, nomine Ro- mane ecclesie recipienti, et Benedicto Rigalis sin- dico et procuratori dicte Universitatis Frusinonis et singularium personarum eiusdem, recipienti no- mine ipsius universitatis et pro ea et singularium personarum ipsius universitatis, nomine predicto- rum Adinulfi et Nicolai et pro ipsis penam duarum mihum marcharum argenti pro predictis omnibus et singuhs in perpetuum observandis, et si per ipsos Adinulfum et Nicolaum seu ipsorum alterum, vel alios ipsorum nomine vel alterius ipsomm vo- luntate, mandatione seu permissione predictorum fratrum, vel alterius ipsorum fuerit quocumque tempore in predictis vel predictorum ahquo con- traventum vel factum. Item predictus procurator procuratorio nomine predictorum Adinulfi et Ni- colai ad hec speciahter constitutus obhgavit dicto domino Camerario, recipienti nomine ecclesie Ro- mane, et sindico et procuratori supradicto pro di- cta Universitate Frusinoni et singularibus personis ipsius universitatis recipienti bona ipsorum Adinul- fi et Nicolai, et cuiuslibet eorum, si per eos vel al- terum eorum, seu ahos pro eis extiterit contraven- tum vel factum. Item dictus procurator procuratorio nomine predictorum Adinulfi et Nicolai promisit, et etiam obhgavit eos et eorum quemhbet insohdum pro predictis omnibus et singuhs in perpetuum ob- servandis per omnem modum, qui sanctissimo patri domino Nicolao summo pontifici placebit, vel alteri, cui ipse dominus papa commiserit.

Item dictus procurator procuratorio nomine predictorum Adinulfi et Nicolai promisit dicto Be

NICOLAUS PP. III. ANNO CHRISTI 1279. 245

nedicto RigaUs sindico et procuratori dicte Uni- versitatis Frusinonis, recipienti et stipulanti pro ipsa universitate, nobilibus et peditibus et singu- laribus personis eiusdem, quod pena seu pene predicte totiens committantur, et peti et exigi possint, quotiens in capitulo de predictis fuerit contra ventum vel factum, per partem observantem supradicta omnia et singula a parte non observante, et unius pene vel plurium penarum petitio vel exactio non tollat aliam penam vel penas solvendas, si contraventum fuerit per predictos Adinulfum et Nicolaum, vel alios pro eis de eorum mandato, dictus procurator procuratorio nomine se dicto sindico pro dicta universitate, nobilibus et pediti- bus ac singularibus personis ipsius per stipulatio- nem solempnem solempniter obligavit, scilicet si per ipsos Adinulfum et Nicolaum vel alterum ipsorum, vel alios pro eis predicti homines de Frusinone, vel eorum aUquis, et fautores eorum, sicut de eis superius est expressum, offensi fuerint in personis vel rebus, et pena vel penis petitis et solutis, vel non, predicta omnia et singula in sua nicbilominus remaneant firmitate.

Item predictus procurator corporaliter iuravit, tactis sacrosanctis evangebis, in anima predictorum Adinubi et Nicolai et cuiuslibet ipsorum, super quo speciale mandatum habebat, quod predicta omnia et singula in quobbet capitulo superius contenta in perpetuum observabunt, et quod non contravenient aliqua occassione vel exceptione, et quod dictus Nicolaus predicta omnia et singula in singuUs capitulis in perpetuum observabit, et quod non contraveniet occassione minoris etatis, nec alia qualibet, nec petet beneficium restitutionis, nec aliud quodcumque auxilium occassione predicta.

Que quidem omnia et singula superius conten- ta dictus procurator fecit et promisit, et ex nunc facit et promittit pro eo, quia ipse Benedictus Riga- lis sindicus et procurator nomine dicte Universita- tis Frusinonis, Nobilium, peditum ac singularium personarum eiusdem versa vice fecit, et facit ex nunc pacem et concordiam cum Iohanne sancte Crucis clerico ecclesie sancti Petri de Monte Pe- nestrino, procuratore nobilium virorum Adinulfi et Nicolai filiorum domini Mathie de Anagnia, pre- dicto petente et recipiente nomine ipsorum nobi- lium, et per ipsum procuratorem nobihbus predi- ctis Adinulfo et Nicolao et sequacibus, et faciet pacem et concordiam (cum) omnibus sequacibus predictorum Adinulfi et Nicolai, seu hiis, qui eis de- derunt in predictis adiutorium et iuvamen, seu ilUs personis, que in dictis cavalcamentis et offensis fuerunt, illis scilicet tamen, qui infra tres menses a tempore presentis pacis a dictis hominibus, uni- versitate, nobilibus et peditibus in curia Campanie, curia Romana vel alibi pacem et concordiam, et remissionem rancoris et odii per se, vel per alios

super dictis excessibus postulabunt, de morte, et super occisione dicti domini Mathie, et de occisio- nibus quorundam hominum de Frusinone, et de omnibus aliis iniuriis et offensis in personis et re- bus usque ad hec tempora hinc inde illatis. Item dictus sindicus pro dicta universitate et ipsius uni- versitatis nomine remisit, et remittit dicto procu- ratori presenti et recipienti pro supradictis Adi- nulfo et Nicolao, et eorum sequacibus et hiis, qui eis dederunt et fecerunt in predictis et quohbet predictorum adiutorium, auxilium, consihum et iuvamen, et etiam illis, qui cum eis fuerunt tem- poribus dictorum excessuum, vel ilUs personis, que predictos excessus, offensas, dapmna et iniurias fecerunt, mandantibus seu procurantibus nobiUbus supradictis, ipsorum nomine et pro eis UberaUter omne odium et rancorem, omnes excessus et iniurias et offensas factas et Ulatas quomodolibet inter ipsos, et etiam omnem et quamhbet satisfactionem et pe- nam, quas petere et habere possent per se vel alios, seu deberent pro predictis iniuriis, inimicitiis et of- fensis a predictis nobiUbus Adinulfo et Nicolao vel altero eorum, sequacibus ipsorum vel aUcuius eo- rum supradictis.

Item predictus sindicus nomine dicte Univer- sitatis Frusinonis, NobiUum et peditum ac singura- larium personarum eiusdem promittit dicto procu- tori, recipienti et stipulanti pro predictis AdinuUb et Nicolao et ipsorum nomine, se observaturum, quod dicta universitas, nobiles ac pedites et singu- lares persone ipsius non offendent in personis et rebus, nec facient vel procurabunt offendi in aUquo seu quovis loco dictos Adinutfum et Nicolaum, va- sallos et familiam eorum, salvis et reservatis ipsis AdinuUb et Nicolao actionibus, si quas dominus Mathias iam dictus, vel dicti fiUi eius ante mortem patris habuerunt, et eis rationabiliter competebant contra Universitatem et homines dicti Castri et eorum bona, dum modo ipsis iuribus per viam bel- Ucam seu aliquam violentiam, vel per modum iniu- rie contra dictam universitatem, nobUes et pedites non utantur, nec contra bona eorum, et salvis et reservatis dicte Universitati et singularibus perso- nis eiusdem tam nobihbus quam peditibus castri Frusinonis omnibus defensionibus, exceptionibus, iuribus, actionibus et rationibus eis competentibus super dictis iuribus et actionibus contra fiUos do- mini Mathie predictos. Item dictus sindicus nomine dicte universitatis et pro ea promisit reverendo viro domino Berardo domini pape Camerario, recipienti nomine ecclesie Romane, et procuratori dictorum nobihum Adinulfi et Nicolai ipsius Universitatis nomine et pro ea penam duorum miUum marcha- rum argenti pro predictis omnibus et singuhs in perpetuum observandis, et si per ipsos de universi- tate predicta vel aUos eorum nomine, voluntate, mandato seu permissione fuerit quocumque tempo

246 NICOLAUS PP. III. ANNO CHRISTI 1279.

re in predictis vel predictorum aliquo contraventum. Item dictus sindicus et procurator sindicario et procuratorio nomine obligavit ecclesie Romane, scilicet predicto reverendo viro domino Berardo domini pape Camerario, pro dicta ecclesia Romana et ipsius nomine recipienti, et procuratori dictorum nobilium Adinulfi et Nicolai ipsorum nomine reci- pienti omnia bona eorum, si per se vel alios in predictis et predictorum quolibet aliquo tempore seu modo contravenirent.

Item dictus sindicus et procurator sindicario et procuratorio nomine obligavit dictam universi- tatem, cuius est sindicus, pro predictis omnibus et singulis in perpetuum observandis per omnem modum, qui sanctissimo patri domino Nicolao summo pontifici placebit, vel alteri, cui ipse do- minus papa commiserit. Item dictus sindicus et pro- curator sindicario et procuratorio nomine promisit, et convenit predicto procuratori nomine dictorum Adinulfi et Nicolai recipienti et stipulanti, quod pena seu pene totiens committantur, exigi et peti possint cum effectu, quotiens per ipsos de dicta universitate, vel aliquos pro eis et eorum mandato contra predictos nobiles, et eorum aliquem ad im- pugnationem dicte pacis aliquid extiterit attem- ptatum.

Item dictus sindicus et procurator sindicario et procuratorio nomine promisit dicto procuratori nomine dictorum nobilium recipienti et stipulanti, quod pena vel penis petitis, solutis vel non, pre- dicta omnia et singula in sua nichilominus rema- neant firmitate.

Item dictus sindicus et procurator, tactis sa- crosanctis evangeliis, corporaliter iuravit ad sancta dei evangelia in animabus hominum dicte Uni- versitatis Frusinonis, quod predicta omnia et sin- gula in quolibet capitulo superius contenta in perpetuum observabunt, et quod nullo tempore contravenient occasione vel exceptione aliqua, et hec omnia et singula in singuhs capituhs predicti Iohannes sancte Crucis procurator, et Benedictus Rigalis sindicus et procurator inter se invicem fecerunt et promiserunt, prout superius in singuhs capitulis est distinctum, observare in perpetuum, et nullo tempore contravenire sub pena predicto- rum duorum mihum marcharum argenti parti et cu- rie in singuhs capitulis solempniter stipulata, prout superius continetur: qua pena vel penis solutis vel non, predicta omnia et singula in omnibus et singu- hs supradictis firma semper et rata permaneant.

Acta sunt hec Rome apud sanctum Petrum die xxi. mensis Iunii in anno domini millesimo ducentesimo lxxix. indictione vii. pontificatus do- mini Nicolai pp. tertii anno secundo, presentibus domino Comite de Canale, magistro Iohanne de Rocha, domino Guidone de Noara, domino Nico- lao de Camino CapeUanis et auditoribus sacri pa-

latii domini pape, magistro Petro Facistante et domino Gentile de Callanto domini pape Capel- lanis, domino Guilielmo de Pileta canonico Ceno- manensi, auditore Camere domini pape, magistro Paulo de Reate notario Camere domini pape, do- mino Iordano canonico Monticuli, magistro Paulo de Cameto clericis domini Camerarii, domino Io- hanne de Colupmna, domino Iacobo Rubeo potesta- te Frusinonis civibus Romanis, magistro Thomasio de Monte Granario notario dicti domini Camerarii, et Petro Zimino de Reate testibus ibidem presenti- bus, recognoscentibus predictos procuratorem et sindicum, et vocatis et rogatis de predictis seu ad predicta.

Eodem anno et Casule die xxn. Iuhi actum apud Verulas ante ecclesiam sancti Herasmi, pre- sentibus dompno Amato, dompno Ebdone canoni- cis dicte ecclesie, Petro clerico dicte ecclesie, Bonaventura Bacanis, Iohanneto Roberto, Iohan- ne Cigio, Iacobo de Iacepella, Iacobo Anestasii, Leonardo Gurii, dompno Bartholomeo dompni Ia- cobi, dompno Iacobo dompni Bonacursi et magistro Sahbene notariis Curie, et ahis pluribus testibus vocatis et rogatis, de hiis C. de Anagnia, C. dom- pnus Gregorius de Samminero, C. Melio dompni Luce, C. dompnus Andreas Baccarius, C. Locre- rius dompni Nicolai de papa, C. dompnus Matheus domini Bulgarelli, C. dominus Berardus domini Burgani, C. de Alatrio, dompnus Rao, C. dompnus Rofridus domini Andree de Guabalino, C. Tho- massus Reberis, C. de Ferementis, C. dompnus Egidius Verraclus, C. dompnus Lando de Monte- longo, C. et dompnus Orlandus Verraclus, omnes et singuh supradicti in presentia reverendi viri magistri Iacobi de Parma Camere diii pape cle- rici, in spiritualibus per Venerabilem virum dnum Benedictum diii pape Camerarium Campanie Ma- ritimeque rectorem vicarii generahs, et sapientium virorum dompni Iacobi de Gelementis et dom- pni Iacobi de Ripatransonis vicarii et iudicum ge- nerahum, per venerabilem virum predictum re- nuntiantes beneficio nove constitutionis de fide- iussoribus, auxiho epistole divi Adriani, et omnibus ahis auxihis et legum beneficiis et decretorum suffraghs eis competentibus, et competituris de iure et de facto, obligaverunt se principahter et eorum bona precibus et mandato Benecase notarii de Anagnia, procuratoris Adinulfi et Nicolai fiho- rum domini Mathie de Anagnia, ad hoc specialiter constituti, ad omnia et singula, que superius conti- nentur in singulis capitulis, lecta et ipsis exposita diligenter, ad que supradicti filii domini Mathie per procuratorem ipsorum Iohannem sancte Crucis, clericum ecclesie sancti Petri de Monte Penestrino, Benedicto Rigalis sindico et procuratori hominum Frusinonis se obligaverunt, et promisserunt, et fecerunt in omnibus et per omnia de puncto ad

NICOLAUS PP. III. NNO CHRISTI 1279. 247

punctum Bartholomeo Cavalerio sindico dictorum hominum Frusinonis ibidem presenti et stipulan- ti, sicut invenitur manu mei Conduce notarii de Camera scriptum, ut superius continetur, lectis omnibus diligenter in presentia dictorum testium et mei Conduce notarii infrascripti, que in contra- ctu pacis predicte scripte per dictum Conducam plenius continentur, interveniente stipulatione sol- lempni et diligenti facta singulariter per omnes fideiussores supradictos predictis, et a predictis vicario et iudicibus nomine curie Romane, et Bar- tholomeo supradicto sindico et procuratore homi- num Frusinonis ad predicta specialiter constituto.

(L.S.) Et ego Conduca de Camera sacrosancte Romane ecclesie auctoritate et nunc Curie notarius generalis, predictis omnibus interfui, et rogatus a predictis omnibus de predictis scribere et publicare, scripsi et publicavi et meo signo signavi.

CCCXCIIL

Piincipes Imperii confirmationem privilegiorum de rega- libus B. Petri a Rudolpho rege Romanorum Nicolao PP. III. factam approbant. Ex originali.

Nos Principes Imperii, Universis presentem paginam inspecturis. Complectens ab olim sibi Romana mater Ecclesia quadam quasi germana caritate Germaniam, illam eo terreno dignitatis nomine decoravit, quod est super omne nomen, temporaliter tantum presidentium super terram plantans in ea Principes tanquam arbores pree- lectas, et rigans ipsas gratia singulari, illud eis dedit incrementum mirande potentie, ut ipsius ecclesie auctoritate suffulti velut germen electum per ipsorum electionem illum, qui frena Romani teneret Imperii, germinarent. Hic est illud lumi- nare minus in firmamento mihtantis ecclesie per luminare maius Christi Vicarium illustratum. Hic est, qui materialem gladium ad ipsius nutum ex- cutit et convertit, ut eius presidio pastorum pastor adiutus, oves sibi creditas spirituah gladio prote- gendo communiat, temporah refrenet et corrigat ad vindictam maleficorum, laudem vero credentium et bonorum. Ut igitur omnis materia dissentionis et scandah, seu etiam rancoris occasio inter ipsam ecclesiam et Imperium auferantur, et hii duo gladii in domo dni constituti debito federe copulati se ipsos exerceant in utilem reformationem regiminis universi, et nos in actu voluntatis et operis inve- niamur fihi devotionis et pacis, qui tam ecclesiam quam Imperium confovere tenemur, quicquid per dnum nostrum R. dei gratia Romanoram Regem semper Augustum sanctissimo patri et dno nostro, diio Nicolao pp. III. eiusque successoribus et ipsi Romane ecclesie recognitum, confirmatum, ratifica- tum, innovatum, de novo donatum, declaratum sive concessum, iuratum et actum seu factum est per privilegia vel quecumque aha scripta quorumcum-

que tenoram super recognitionibus, ratificationibus, approbationibus, innovationibus, confirmationibus, donationibus, concessionibus et factis seu gestis tam aliorum Imperatorum et Regum Romanorum predecessorum Regis eiusdem, quam ipsius Regis, et speciahter super fidehtate, obedientia, honorifi- centia et reverentia per Roman. Imperatores et Reges Romanis Pontificibus et ipsi ecclesie im- pendendis, ac possessionibus, honoribus et iuribus eiusdem ecclesie, et nominatim super tota terra, que est a Radicofano usque Ceperanum, Marchia Anconitana, Ducatu Spoletano, terra Comitisse Ma- tildis, Civitate Ravenne et Emiha, Bobio, Cesena, Foropopuli, Forhvio, Faventia, Ymola, Bononia, Ferraria, Comaclo, Adrianis atque Gabello, Arimi- no, Urbino, Monteferetri, territorio Balnensi, Co- mitatu Brectenorii, Exarcatu Ravenne, Pentapoh, Massa Trabaria cum adiacentibus terris, et omnibu3 ahis ad predictam Ecclesiam pertinentibus, cum omnibus finibus, territoriis atque insuhs in terra marique ad Provincias, Civitates, territoria et loca predicta quoquo modo spectantibus, necnon super Civitate Romana et Regno Sicilie cum omnibus ad ipsam spectantibus tam citra Faram quam ultra, Corsica quoque atque Sardinia et ceteris terris ac iuribus ad ipsam Ecclesiam pertinentibus: Nos no- stri nomine Principatus in omnibus et per omnia approbamus et ratificamus, ac eisdem omnibus et singuhs, et quibuscumque ahis super eisdem per eundem Regem quoquo modo factis, et in poste- rum faciendis voluntatem nostram, assensum atque consensum unanimiter et concorditer exhibemus, et promittimus, quod contra premissa vel ahquod premissorum nullo unquam tempore veniemus, sed ea omnia et singula pro posse nostro procurabimus inviolabihter observari. Et ut hec nostra voluntas, approbatio, ratificatio, assensus, consensus atque promissio a nobis eisdem Romanis Ponuficibus et Ecclesie in perpetuum observentur, hoc presens scriptum inde fieri fecimus, nostrorum sigillorum munimine roboratum. *) Actum et Datum Anno dni Millesimo cc. septuagesimo nono, Indict. vu. Regnante dno nostro predicto diio R. Romanorum Rege glorioso, Regni eius Anno Sexto.

*) Ex hoc doc. membraneo funiculis sericis novem pendent si- gilla, videlicet i. sigillum Henrici Archiepi Trevirensis, u. Big. Sifridi Archiepi Coloniensis, lif. sig. Werneri Archiepi Moguntini, lv. sig. Ludovici Comitis palatini Hheui Ducis Bavariae, v. sig. Iohannis Ducis Saxoniae, vi. sig. Alberti Ducis Saxoniae, ni. sig. Iohannis Marchionis BrandeburgenBis, vm. sig. Uttonis Marchionis Branduburgensis, ix. sig. Qerardi Marchionis Braudeburgensis.

Ludovicus Comes Palatinus Rheni approbat confirmatio- nem, innovationem et donationem factas per Rudolphum regem Romanorum Nicolao PP. III. Ex originali.

Ludowicus dei gratia Comes palatinus Reni, Dux Bawarie, Universis presentem paginam inspe- cturis, salutem in auctore salutis. Complectens ab olim sibi Romana mater ecclesia etc. (ut supra in

248 NICOLAUS PP. III. ANNO CHRISTI 1280.

litteris Principum Imperii usque) voluntatem no- stram, assensum atque consensum sponte ac irre- vocabiliter exhibemus, et promittimus, quod contra premissa vel aliquod premissorum nullo unquam tempore veniemus etc. *) Actum et Datum Anno dfii m. cc. septuagesimo nono, xiin. Kal. Aprilis, Indict. vii. Regnante dfio nostro predicto dfio R. Romanorum Rege glorioso, Regni eius Anno Sexto.

*) Inspcximus patentes littoras cum quodam magno sigillo cou- dam Ludowici Comitis Palatini Reni, Ducis Bawarie, in filis de serico rubei croceique coloris pendenti cum cera alba sigillatas: in quo quidem sigillo impressa erat ymago dicti Comitis sedentis in cquo armato ad modum militis preliantis, tenentis in brachio sinistro quoddam scutum, et in manu dextra quamdam lanceam. Geraldus de Carrara clericus Ca- turceneis diocesis notarius Anno m.ccc.xxxix.

Similis confirmatio ab Ottone Marchione Brandeburgensi facta Summo Pontifici. Ex originali.

Otto dei gratia Marchio Brandeburgensis, Universis presentem paginam inspecturis. Com- plectens ab olim sibi Romana mater ecclesia etc. ut supra usque voluntatem nostram, assensum at- que consensum irrevocabiliter exhibemus, et pro- mittimus etc. Hoc presens scriptum inde fieri fe- cimus nostri sigilli munimine roboratum.*) Datum et actum Anno dfii Millesimo ducentesimo septua- gesimo nono, 11. Idus Septembris, Regnante etc.

*) Vidimus ct diligenter inspeximus patentes condam Ottonis Marchionis Brandeburgensis cum quodam parvo sigillo in filo de serico viridi pendenti, et cum cera alba sigillatas: in quo quidem sigillo impres- sum erat quoddam caput hominis cum capillis: httere vcro apposite in circumferentia dicti sigilli legi bene non poterant propter ipsius sigilli antiquitatem, ut prima facie apparebat. Idem Geraldus de Carraria no- tarius Anno lt.ccc.xxxix.

Similis confirmatio Iohannis et Alberti fratrum Ducum Saxonie. Ex originali.

Iohannes et Albertus fratres Duces Saxonie, Universis presentem paginam inspecturis, salutem in eo, qui est omnium vera salus. Complectens ab olim sibi Romana etc. ut supra, voluntatem autem, assensum atque consensum unanimiter et concor- diter exhibemus etc. Hoc presens scriptum inde fieri fecimus nostorum sigillorum munimine robo- ratum. Actum et datum Anno dfii Millesimo cc septuagesimo nono, XTfl. Kal. Aprilis, Indict. vn. Regnante dfio nostro predicto, dno R. Romanorum Rege glorioso, Regni eius Anno Sexto.