Capvt XL

Neminm £tate weterum Francorum Regum aut Imperato- rum audiijse C omit em SACRJ Palatii. Quum (amen in Di- plomate ita ufurpetur Malbertus, indicio id certo effe, non Mud Diploma confeftum feculo Cbristiano nono: per auterru verofimile, ab impostore effe fabricatum post tempora denique Friderici primi Imperatoris. Ingens porro diferimen effe, in ter Comites Palatii & Comites Palatinos provincial > rum, demonstrate adverfus Hyperafpist am

& alios*

i \.. .. . • _ r ■: . --. '. -

rLlo anno quo conditum fe esse jactitat Diploma, non Adalbertum (ed Ansbertum fuisseComitem Palatii: eorum porro qui Cœnobii Lindavienfis prima jecerunt fundaments neminem dictum Adalbertum aut Palatii fuisse Comirem, atque ita isthac una in re duo gravissima falfi crimina a Di- plomatis auctore esse commissa , jam liquet. Edam vero tertium eodem hoc loco impostorera commisisse falfi crimen, nunc itidem demonstrabimus. Hæret autem illud in ept- theto SACK I: dum scilicet Adalbertum nuncupavit falsa- riua SACRJ Palatii Com/tern, Nemo scilicet SACK I Palatii Comes audivic stance republica vetiri Francorum, fed nude

A a Comes

Corns Palatii appellatus est, quicunque ilia quidem tempestatc isthoc funstus est munere. Quin imo ex Justinianeo Codice id genus loquendi acceptum, atque ita Diploma postFriderici primi Imperatoris ætatem denique csse consarcinatum, osten- demus.

QVO autem res omnis flat exacte manifesta, præmit- tenda mini fuerint nonnulla , de Aulae five Palatii veterum Francorum Regum Carolovingicæ familiae constitutione & praecipuis officiis. Scripsit de hoc argumento Ludovico Pio imperante fingularem libellum, t\va\oDeOrdine Palatii y Adel- hardus utriusque Corbejæ Gallicæ & Germanic* Abbas, ma* gnæ vir nobilitatis pariter & in republica auctoritatis, pro- pinquus scilicet Caroli Magni & eidem a confiliis. Quod opufculum tanti fecit Hincmarus Remenfis Archiepiscopus, etiam ipse nobilitate doctrina ac dignitate inter ævi sui pri mos, ut rogatus a Ludovico Balbo Rege Caroli Calvi filio ac fuccessore, confilium de reparando collapsæ rcipublicæ statu, prudentiflimæ suæ ad Regem istum Epistolæ non du- bitaverit saltim plæraque istius libelli inserere. Oe illo hæc præter alia notavit vir rerum Ecclefiae veterum summe peri- tus Stephanus Baluzius ad Agobardum pag. 33. Mortuus ess anno DCCC XXIII so sir Me Kal. lanuarii, cum anno superiore Bre- vem five Libellum conferipfiffet, de Us qua deincept obfervari vo- lebat in monasterio Corbejenfi, qui liber editus cH in Tomo IF Spi- tilegii Domni Luea Dacherii Monaehi Bcncdittini. Cætcrum nos etiam heic ex laudato ante libro quædam excerpemus: ea (amen duntaxat quæ ad nostrum faciunt institutum. Non enim usquam ille integer superest: etsi fragmenta quædam in manus suas incidisse , testetur Freherus /. 2. Orig.Pal. c. 1. Igitur cum Adelhardus apud Hincmarum epistola XIF e.xix Sirmondianae omnium Hincmari operum editionis, retulis- set, in Aula five Palatio potiores fuisse duos ministros regies

Capella

Capellanum & Comitem Palatii, addit: Equibus pracipui duot id eft Apocrismrimy qui vocatur apud nos CAPELLANVS vel Pa* laiii Custos: de omnibus negotiU Ecclesiastic is velmini fir is Ecclefiat & COMES PALATII, de omnibus secularibus caujfis vet judi* tiu > sufcipitndi cur am instant er habebant. Ft nee Ecclesiastics nee Secular es prim Domitium Regent absque eorum consultu inquietare ne* cejse haberent, quousque illi providerent? fi necessity ejjctt ut cau(f*\ ante Regent merito venire debeat. Capite XX de Apocrifiario ita disseritur: Apocrisiarius quidem de omni Ecclefiastica religionet vel or dine y nee non etiant Canonica vel Monastica altercatione, feu qua* eunque Palatium adibant pro Ecclefiasticis necejsitatibus, sotticitudi» fr nem haberet, ut ea tantummodo de externii Regem adirent qua fine illo plcnius definiri non potuijsent. De Comite etiam Palatii hunc in modum: Comitis autem Palatii inter catera peene innumerabi- lia m hoe maxime fiUicitudo er at, */ omnes content tones legates, qua alibi orta propter aquitatis judicium Palatium aggrediebantur, juste & rationabiliter determinaret, feu perverse judicata ad aqui tatis tramitem reduceret: ut & eoram Deo propter jufiitiamt & eoram hominibus propter legum ob/ervatitmem, cuntfis placeret* Si quid vero ejfet tale, quod leges mundana in suit definitions bus (latutum non haberent, out secundum gentilium consuetudi- nem crudetius sancitum effet quant Christianitatis reffitudo vel fan. tfa authoritas merito non eonsentiret, hoc ad Regis moderat'tonem perduceretur: ut ipse cum his qui utramque legem nofent, & Dei magis quam humanarum legum status a metuerent, ita decerneret^ itaque statueret, ut ubi utrumque fervari po set utrumque servare* tur; sin autem, lex seculi mertto eomprimeretur, just it ia Dei confer- varetur. De duobus illis negotiorum reipublicae in Palatio ftimmis ministris , eodem seculo Christiano nono, Walefri. dus Strabo Fuldensis Monachus ita scripsit. guemadmodum sunt in Palatiis Pratores vel Contites Palatii, ita & illi quos sum- mot CapeUanos franci vacant. Item: Sunt & illi quos summos Capel-

A» % laws

ianos Franci vacant CUricorum caujsis pralati, Comitem Pa* latii solis sccularibus negotiis expedients tune fuisle præfe- ctum, liquet etiam ex epistola Hincmari Remenfis Archi- episcopi Fulconem Comitem Palatii rogantis, ut superfedeat cognitioni super accusatione quadam coram ipso inflituta, quod hoc judicium ad Synodum Episeoporum non judi- cem Laicum pertineret. Accipienda quoque de duobus illis sum verba cæteroquin nonnihil obscuriora Epistolæ Episco* porum Remenfis Sc Rhotomagenfis Diæceseos ad Ludovicum Germanicum Regem scriptæ anno 858, quam loco XXIII inseruit Capitulis Caroli Calvi vir rari inter suos candoris Sc doctrinæ Jacobus Sirmondus, cum nemo tune forte Archica- pellani munere in Palatio Ludovici fungeretur: cap. VII pag. 180. Vt (i Epifcopus pro quacunque necessitate Ecclesiastic* ad vos di- rexerit, ad quern suus miffus veniat, per quern qua rationabiliter tenuerit obt meaty tn Palatio vejtro, si cut Comes Palatii cH in c aus- sis reipuhlica, minifierio congruum confiitutum habete. Et vero de Archicapellano constituendo recte etiam Sirmondus hæc in- terpretatus est in suis doctiflimis Nods, ut & Illustrissimus Pan- fienfis Archiepifcopus operis incomparabilis de ConcordatS+. serdotii & Imperil l.\,eap. 7. »,4* Recte porro in eruditiffimis ad Marcam additionibus pag. 219 editionisParifienfis, quae prodiit anno hujus feculi sexagesimo nono, admonuit, ejus- modi rerum peritissimus, optimeque de Ecdesia editis in lu- cem atque illustratis, prawerMarcae opus istoc, compluribus vetcris ævi scriptoribus merit us, Stephanus Baluzius, cum quo contractam mihi amicitiam plurimum gaudeo: Archicapel- lanos etfi Abbates essent ea nolluisse dignitate, ut etiam in] Synodis principem locum super ipsos Archiepiscopos obtine- rent, a Regibus tamen pro arbitrio fuisse constitutes U vicissim loco motos. Quorum posterius confirmarc maxirae queunc Dipiomata Regia de sacris negotiis confecta: qualia nonnulla

etiam

etiam nos produxinaus; ex quibus patet tantum non fingulis propemodum annis alium atque alium hoc munus in Palatio obiisse. Quale quid circa Comites Palatii itidem tune tempo- risindubie est observatum: minus tamen facile probatunobis est, qupniam desiciunt fere Diplomata Regia de civilibus ne-

gotiis. ■ - - I f

Non fert institutum huic argumento immorari: fed 8c eritilludlibro dt fudieiis GermanicU plane exacteque pertractan- dura. Itaque nunc sufficiat didicisse, negotia reipublicæ in Palatio duas in summas classes isthac Francorum Regumtem- pestate fuisse divisas, in Sacras nimirum ScCiviles, atque fin gulis summum curatorem fuisse præfectum, illis Archicapel- lanum, hisce Comitem Palatii.

AD NOSTRVM igitur propositum ut jam aggredia- mnr, Archicapellanus quoniam sacras caufasadministrabat in Palatio , dictus ilia ætate est satis frequenter Sacri Palatii Ar- ihicapellanus: nunquam vero itaaudiit rerum secularium sum- mus in Palatio minister, fed nude duntaxat Comes Palatii. De .Archicapellano in ipswiis quæadduximuaDiplomatibus cap.r pug, 34 exstat exemplum, ubi Gozbaldum Abbatem vocat LudoviCUS Rex noster sacri Palatii nottri suPremum CapeOanum. Dudum ante, in Prafatitne Cmcilii apnd Moguntiam habit/ anno DCCCXIU imperante adhuc Carolo Magno, Hildebal- dus Coloniensis Archiepisoopm appellatur, S*cri Palatii Archi- episcopal. Diplomati quoqueCaroli Magni, quo instituitEpi- scopatum Bremensem.habeturque in Historia Ecclejiastica Adami Bremenfis, ut Sc alteri quoTrutmannus est Comes inftitutus, apud Meibomium in notis adWitikindump. 6$, jam anno 788 hæc verba subseripta fuerunt: Hildebaldus AtchiepifeopmColoniem- As & Sacri Palatii Capcllanus. Operum Agobardi Lugdunensis Archiepiscopi torn /, optimæ omnium editionis Ba!uzi.mæ/>^. 153 exstat Epistola Agobardi ad Proceres Palatii, contra praceptum

A a j impittm

imp'wm de baptifmo Iudaicorum mancipiorum, hisce verbis inci- piens: Dominis & san&iflimis, beatijstmis viris, idustribus-, Hit- daino sacri palatii antistiti & WaU Abbott y Agobardus firvHius. Vixcrunt autem omneshi, fcriptaque adeo hæc epiUola eft, imperante Ludovico Pio Caroli M. filio. Recte autem ad ill* verba notavit doctissimus Baluzius: Hilduinum hunc, Sum- mum Capeflanum vocari Prxcepto Ludovici Pit pro Hitiebaldo Epi- fcopo Mati/conenst, quod extat in Bibliotheca Cluniacenst. Addidic- que: Habebant Principes nostri in Palatio fuo quempiam Ecc/e/iastici ordinis virum qui cater is praemineret, dictum ob hoc Sacri Palatii antistitem, vet Sacri Palatii Archiepiscopum. Quod postremum camen nondum mihi est persualum: de Archiepifiopi scilicet titulo, si Archicapellanus non nifi Episeopus esser. £tsi enim ica Hiidebaldum audiifse in præfatione Concilii Moguntini. paulo ante fit dictum; videtur tamen id mendosum, legen- dumque: prout diximus ab Hildebaldb alibi csse subscriptum, Eadcm vero de caussa Ecclefia Senonensis, in epistola ad Hilduinum scripta, quæ reperitur ad calcem Tomi secundi Conciliorum Galliæ, vocat ilium , fJuris negotiis aDeoprd*. tum. Autor porro historiæ Fit* Ludovici Pit anonymus a Pe- tro Pithœo editus, agens de Imperatoris illiud extremis f*g» 4*4 editionis Wechelianæ scribit: inter alios decum- benti adruisse Drogonem Metensem Episcopum nee non Sacri Pal*, tit Archicapellanum. Henr. Canifius præterea Canones edidit Synodi, quam insoribit Regiam Ticinam, fed perperaro. cum sit habita Ticini, quæ urbs regni Italici suit turn regia, anno Christiano DCCCL, Lothario cum filio Hludovico im perante. E]w cap. iffi hæcsunt verba: Suggerendum est beatijst. mis lmperatoribus, quia hi qui Monasteria & Xenodochia sub desen- stone Sacri Palatii posuerunt, ideo fecijse probantur, quod anufo tnelius quam a fummis potestatibus frotegenda crediderint. Alia ex *vo Hthoc cestimonia adducere, nullum fuerit operæ pre-

tiura.

*.>*.

tium. Indubie vero respexerunt huic Episcopi Diœceseos Re- mensis be Rhotomagenfis insuaad Germanicum nostrum Lu- dovicum epistola cap. V Pabulum vestrum debet ejse sacrum & mn soerilegum.

Quanquam vero illam appellationem tune temporis Ar- chicapellanus meruerit, quoniam camen Comes Palatii circa secularia vel civilia duntaxat negocia fueric versatus non au- tem sacra, nemo illorumComitumdictus turn suit Socri Pala tii Comes, fed fimpliciter Comes Palatii. Id ipsum unico illo testor argumento; quia ex omni Francicorum Regum ævo nullumpotest adduci exemplum, nullum vestigium, nullavola Socri Palatii Comitti, aut Sacri Palatii, quando de civilium ne- gotiorum curatione res est, etst Comitis Palatii mentio (uper- slt frequentissima.

Hinc vero consequens omnino est, Diploma Linda- viense neutiquam ævo Francicorum Regum eise confectum, fed ab ejus fabricator grande falfl crimen etiam in suo Sacri Palatii Comite perpetratum esse.

Videtur hoc ipsum nee sagacissimum Heiderum præ- teriisse. Erii id quod ait, fag. magni volummis 8^7* o&ava fujpi- tione , in titulo Adelbertino Comitis Palatii Sacri, fostremum verbum mag/s Romanorum quam Trancorumstjlum redolere: queat itaaccipi, quasi fimpliciter vox Sacri falatiiFrmcorumRegum aevo in nullo usu merit. Etiam Hyperaspista tamen ignora- Tit, dictionis illius usum circa Archicapellani offiefc, modoa nobis indicatum. Eoque nihil ejus adducens, inter sua quæ tafiteVlU-, fag' 109 Heidero respondir, confugit adLimnaeum & Besoldum, qui docuerint quod a Romanis fua dignitatum nomina Germani olim acceperint, Romanis autem omnia Cæ- sarca olim fuerint Sacra nuncupata, quodque etiamnum hinc Imperium vulgo Sacrum audiat. Indubie raukum gloriaturus

&c insultaturus Heidero, fi ^orum aliquid, quae de ArchicApeUa* nis SacriPalatii nos diximUs, venisset ipfi in mentem.

Sunt autem nullius plane momenti quae attulit contra optimum Heiderum Hyperaspista. Perinde enim atque verum est quod affirmat, Romanos qon accepifle sua dignitatum difcrimina a Germanicis gentibus, ita falsumestquod Francis talia omnia a Romanis fint mutuati. Latina illa verba Come$ & Dux debentur, fateor, sequiori Romani Imperil ævo. Quo- niam nimirum scriptores Latini Germanorum obfervaverunt aliquam similitudinem inter Graviones aut Hertzogios. Ger- manicoai& Romanorum Comites Ducesque, atque deessent commooiora vocabula, quibus nostra illa Germanica Latine exprimerentur. Reapse tamen Germanica nostra & Romana plurimum differunt, fi officia Gravionum & Comitum, Du- cum item & Herzogiorum expendantur. Si fane djantaxat solam videas rationem judiciorum , quibus Germanorum Graviones ab omni retro aeute prassederurit, lorige-illa Ger manica olim semper abfuerunt a Romanorum institute. Vtque ad rem nostram redeamus , Palatii Romani&Francid regimen toto cœlo fuerunt diverse. Quod Hyperafpista ex- istimaverit ilia fuisse fimiiia, arguit ejus imperitiam. Heiderutt vero ab ejusmodi accusatione res ipsa absolvir. ,-"i>

Frivolum porro est quod ex Besoldi & Addrtionatorte ejus Thesauro Practico adducit: (ipse enim horum nihil in an. tiquis Francicis monumentislegit) inCapitulari CaroliMagni /. 5. cap. 77. cf /. i. Leg. Longobard. tit. 45- legi quidem Comitis Palatii appellationem fine addita voce s*cri\ vefum & in- scribi titulum Codicis de Comitibus & Archiatris Sacri Palat in textu autem deesse vocem Sacri. Ineptum inquam h est, nec doctiflimus Heiderus illo ert argumento usus. N non provocamus ad sola illa Capitularium Francorum w Legum Langobardicarum verbaj fed simpliciter negarmw,

in ulio Francorum vetcrum Regum monumento occurrere illud Comes Sdcri Palatii.

Quod addit , omnia Prmcipum effe far* , agnoscimus rerum effe ex sententia Romanorum : Francorum Regibus idem fuisse visum , pernegamus. Est autem nunc quæstio non de institutis Romanis fed de Francicis.

Imperium hodie Sacrum vulgo appellari, non profecto & Heiclero suit ignotum. Sed ignoravit Hyperaspista, hanc appellationem a Friderici primi Imperacoris ævo demum cæ- pisse: ante a prima usque origine RegniFrancorum nunquam fuisse auditam. Paulo post ea de re plenius aliquid adferemus.

Impudenter postremo Hyperaspista ausus suit insulcare senectuti Sc oblivioni eruditislimi optimique Heideri; quod scilicet ignoraverit Cornices Palatii solicos nonnunquam dici Comites Sacri Palatii Lateranenfis , idque Limnæum interpretari de Palatio Lateranenfi quod est Aquisgrani. Non est nobis nunc res com Liranæb, fed cum Hypera spista nugarum super bo raangone. Primum vero unde con- stat Hyperaspistæ, ilia Limnæi ignorata fuifle Heidero? Etfi sane -non approbaverit, non tamen ignoravit. Secundo nu- gæ sunt he fabulæ, Comites Palatii florente Francorum regno nonnunquam dittos, Cemitet Sacri Palatii Lateranenfis. Deli rium Tertio est, Comites Palatii, qui in Francorum Regum ruerunt aulis five Palatiis, ab Aquisgranenfi Palatio nomen ftram accepisle : cum fuerint, ante conditam domum Aquis- granensem Lateranis dictam.

Debuisset Hyperaspista ex antiquis monumentis Franco, rum Regni rerum salrim unum attulisse testimonium ejus quod in Diplomate reperitur: nempe tune quenquam audi- isse Comitem Sacri Palatii. Nihil hujus potuit : rudis in illis monumentis volvendis hospes. Nihil hujus potuit vel ex

B b Limnæo

j94. CBNSVKA J>IPL0MATIS

Limnaeo vel ex Besoldo vel ex alio aliquo exsculpere, omni fua adhibita industria. Ne camen nihil egisse imperito le ctori queat videri, non dubitavit alienas vendere ineptias.

CÆTER VM ut in viam redeamus, certo est certius, stante Francorum republica neminem audiisse Comitem Sacri Palatii. Vnde &:, quandonam ergo &c unde fabricator Diplomats il ium titulum fuerit nactus, forte non abs re fuerit heic inqui- rere. Ex more Francorum aevi non esle acceptum, jam turn liquido probavimus. Non etiam verofimile est, forte fortuna fabricatori isti in mentem venifie aliquem Sacri Palatii Comi tem: fed aliunde acquifitura esse &c exemplo aliorum. Nulli autem populi, præter solos sequioris Caefarei ævi Romanos, tales Sacri Palatii Comitu agnoverunr. Ac proinde Roma- num exemplum imitatus hac in re suit impostor. Verumta- men he illius Romani moris nullum temere reperire ell testi- monium aut indicium, praeterquam in Codicibus Romanarum Legum cum Theodofiano turn Justinianeo. Et vero etiam Theodosiani Codicis libri fexti titulus decimus fextus inscri- bitur : De Comitibtts tjr Archiatris Sturi Palatii; perinde atque cura Triboniani post eandcm infcriptionem accepit Titulus decimus terrius libri duodecimi Justinianei Codicis. Ex alte- rutro igitur illorum Codicum accepit fuum Sacri Palatii C*- mitem Diplomatis fabricator. Ex Theodofiano nancisci non potuit •, quoniam faltim in Germania ejus nulla suit quondam vel memoria, multo minus ulla auctoritas. Ne in Italia quidem a Justiniano usque ulla itidem Codicis istius manfit existimatio. Quo factum , ut in universa Italia ha- ctenus non potuerit ullum istius Codicis manuscriptum exemplum reperiri. In Gailia porro locum veri illius Codi cis occupavit is quem Anianus juslu ftegis Alarici consarci- navit, hz post confirmavit ipse Carolui Magnus: quapropter ne ibi quidem Codex Theodofianus integer nunc superest.

I

Libro

LrtOVlCJANl CAP. XI i9r

Libro de Origine Juris Germanici cap. XX haec latius fui jam pridem perlequutus. Codicis igitur Justineanei denique exemplum suit securus Impostor: & in suum Diploma trans- culit nomen quod invenitur inscriptum soli titulo sexto dect- mo libri duodecimi. Jam vero ille quidem Codex seculo demum duodecimo cæpic in majore aliqua esle existimatione per ipfam Italiam, in Germaniam ejus aliqua notitia forte ve- nit iilius demum seculi fine. Id quod itidem latius ostendi- mus illius nostri de origine Iuris libri aliquot capitibut, cumpri- mis vicefimo tertio. Hinc autem jam unicuivis fit manifestum, Diploma illud, ista denique minimum tempestate , fi non se- rius , ab Impostore esse confictum : atque adeo clarissime etiam isthoc indicio prodi nequissimi hominis fraudem 8c im- probum scelus.

lnepte vero etiam Impostor credidit, Comitem Pala- tii Francici more Romano recte dici Comitem Sacri Palatii. Romana enim Sacri palatii Comitiva non officium aliquod denotavit Palatii, ut apud Francos ; fed, (ceu etiam Petrus Pithœus notavit in sua de Comitibus Palatinis dissertatione inserta libro Gallice conscripto de Comitatu Campaniae) duntaxat nomen suit dignitatis, quo videntur appellati illi qui alias censebantur in prhni ordinis Comitiva. Quapropter etiam Archiatris nonnuilis hæc dignitas data est o!im in Palatiis sequioris ævi Imperatorum, ut & Professoribus Con- stantinopolitanis, aliisque ; quorum nemo functus est ossicio aliquo quod competiit Comiti Palatii Francico. Velut et iam Francicorum illorum Regum tempore vox Coma unice significavit judicem, qui alias vernacula lingua ®ratoc appel- labatur : hihil aliud. Officsum itaque semper denotavit, nunquam meram aliquam dignitatem, quod lamen Roma no illo ævo sic satis suit frequentis usus. Id quod saltim obi ter hetc monuisse fortassis haud erit absque prerio opera?.

Bb 2 Obser-

Obscrvandum autem omnino est, etfi jam illo seculo duodecimo Codicis Justinianei reverentia denuo caeperit, non tamen illam veteris Romani aevi consuetudinem , de Caesareis rebus Sacri cognomento appellandis , reductam else. Enimvero Cæsareum Palatium **Xue vocatum est o- lim Sacrum: ceu liquet ex Codice etiam Be Profejsoribus & Me- dicis, ubi legitur, univtrsi qui in Sacro palatio inter archiatros militarunty ex Codice item Be privilegiis eorum qtti in Sacro pa~ latio militant: ne denuo nunc repetam Codicem Be Comiti- bus & Archiatris Sacri Palatii. Non enim nunc adducam titulum 54. /. 1. Codicis qui vulgo inscribitur Be officio Comitis Sacri Palatii: quia recte censuit Cujacius seribendum: Be Officis Comitis sacri fatrimonii. At vero de Sacro etiam cubiculo est Tituius V libro XII Codicis. De magistris Sacrorum scriniorttm agit Titulus ejusdem libri nonus: ur Titulus XIX Be proximu fncrorum fcrtniorum cttemque qui insacris scriniis militant. Titulo XI fit mentio Sacri jhbnli. De Sacrarum largitionum Comitibus quidem agit Titulus V: Palatinis autem vicefimus quartus ejusdem libri. Alia Comitum non tango. Ab isthac autem arrogantU semper abftinuerunt Germanici Imperatores. Et Sacri palatii cognomentum manfit pene soli Pontisicio Pa- latio illi quod Romæ circa Ecdefiastica occupatur, cujus prae- fes audit Magister Sacri Palatii, aut Sacri PalatiiLateranensis, more jam turn Christiano seculo nono &c retro amplius re* cepto. Quum fane sui temporis Constantinopolitani Im peratores mylw aut Sacros sese appellarent, Fridericus id no- minis primus, fortissimus nostrorum Imperatorum, gravifli. me id superbiæ nomine perstrinxit: Imperium tamen ipsum Romanum primus omnium Sacrum appellavit. Qua de re jam turn antehac quædam annotavimus ad Lampadium pag. 105 & 262. Hinc etiam illeHenricus sacri palatii notarius, qui inter aiios legadonem in Græciam obiit missus a Fri

derico

derico isthoc I Imperatore , apud Radevic./.4.*. 78. ex Curia Romana Papali suit afsumptus, ut Legatus certius Petri Polant Venef»rum Ducis filius, Venetiis. Tanto magis ergo null am excusationem meretur Diplomats fabricator, quod intole- rabili stuititia non dubitaverit voces illas Sacri palatit Comitis suo quem finxerat Adalberto attribuere. Nee vero quid- quam ilium juvare notest, quod Guntherus Friderico I. Im- perante cecinerit libro quarto fui Ugurini de Hermanno Co rnice Palatino Rheni:

Hermannusque SACRAE Comet inclytus mU Cujus er at tumido telltu cirewnflua Rheno. Poetæ enim loqui ita licuit: at nomine Imperatoris loqui aliter atque fert stilus Curiæ, nemini fas est, fed crimen gran- de. Indubie vero etiam Guntherus ea in appellatione fe- cutus est Codicem Justinianejjm qui turn primum revocatus nonnihil crat in usum, non veterem aliquem Germaniæ mo-

lem.

V ER V M de hifee satis. Quam feedum enim & sacrum

falfi crimen hac etiam in re patraverit Qiplomatis fabricator, quamque multis demum post Ludovicum, cui ausus est ne- bulo Diploma illud attribuere, seculis id caeperit, sole men- diano jam darius est.

Hactenus igitur quidem poffumus ilium Impostorem ju- bere in orco suo, unde impurum caput extulit, nonnihil qui- escere: non possumus autem non Hyperaspistæ caussa, quo- niam præbetur hie nobis occafio , adhuc aliqua addere. Quam vis enim ille noverit,suum ilium Adelbertum in DipJo- mate dictum esse Sacri Palatit Comitem, non dubitavit tamen eundem facerc Palatii Magistrum in Rhetia. Atque eo ipfo prodidit, sese etiam cum aliis turn illo etiam nonnullorum errore infectum , tanquam Provinciates Palatini Comites eiusdem olim fuerint conditionis cum iis qui vere erant

Bb j Franci

Francicorum Regum aetate Comites Palatii. Non accuso hominem , quod solus aut primus hie aberraverit. Jam ante ipsum id factum else a Viris præclaris, fateor.C&uo- niam tamen ille isthoc suo errore vim veritati nunc adeo facit, teimprobam Diplomatis fidem audet eo statuminare, cogor quasi, hoc loco errorem istum nonnihil saltim discu» tere: idque eo magis , quia jam tun» supra id me factu- rum promifi. ■ • • • ■

Igitur per omnem Germaniam varios olim fuisse con- stitutos Palatinos Comites, certum est. At vero frimum nemo illorum dictus est Comes Palatii, fed Comes Palatinus. Se- eundo tune demum illi sunt constituti, quando Duces hære- ditarios instituere placuit, atque ita seculo circiter decimo. Tertio illorum munu3 ab officio veterum Palatii Comitum omni ex parte suit diversum. Quorum omnium consequens est, eo ipso quo Diploma profitetur Adalbeftum suum fuisse Comitem Palatii, negari quod fuerit Comes aut Magister Pala tii in Rhetia. I. Vt de tribus illis ordine sigillatim aliquid dicamus, ne-

minem Comitum Palatinorum qui provineiis præfuerunt, distum esse Palatii Comitem, secure aslero, quandoquidem ex cmni illo aevo vetere certus sum nullum produci posse asser- tioni huic meæ adversum testimonium. Et vero illud Palatii Magister in Rhetia ne legi quidem in pictura Cœnobiali fed set ctum else ab Hyperaspilta, jam turn oltensum tQpag. 140. Imo vix reperias quenquam dictum ilia tempestate Magistrum Pa» latii: et si ita nuncupatos illos qui alias audierunt Majeret domut nonnulli referanr. Enimvero in Oratione Eumenii Rheto- ris fro Scholit legttur & Palatii Magisterium , fed ævo Caro- lino vox ilia suit insolens : & ne seculo quidem Christia- no quarto aut quinto frequens inter Palatii Romanorum Imperatorum officia, eoque uni fortafli Eumenio memorara.

• V*

Ad majestatem solito majorem Germanici Imperii , cum fridericus primus Imperator (eculo duodecimo ex more prisco certis Principatibus contulisset in perpecuum septem Officiorum Imperil dignitatem, Comkem Rheni quasi substi- tuit in locum veterum Palatii Comitum: non tamen ilfi Principes solemnibus formulis dicti fuerunt Comites Palatii fed Comites Palatini. Illud fane Giintheri:

Hermannuscjue fast a Comet inclutm aula:

jam turn indicavimus Poeticum esse, non ex stilo Curiæ- Perinde atque ejusdem notæ est etiam illud Giintheri passim: Comes aulicm Me, pro Comite Palacino Rheni. Vt etiam istud

Ille Palatin» cufios celeberrimus aula

Non potuit vitare Comes,

Audiit quidem Friderico I Imperatore etiam Otto non tan- turn Comes Palatinus de Bajoariay fed etiam Comes Palatii I. 3. tap, 20. apud Radevicum: fed ille reapfe Palarii Comitem in aula agebat Friderici, perinde ut alter, qui focius suit narratae ibi legationis, Reinoldus erat aulae Cancellarius. Sic apud Luitprandum Ticinensem /. 1 i.cap. \f.ejr\6.memoratur odal* ricus Comes Palatii: etiam vero ille fungebatur isthoc munere in aula Berengarii Regis.

Velut autem Comes Palatinus provincial non Comes Palatii, ita ex adverse) item Comes Palatii, Carolino quidem aBvo,(nam omnia post multum mutavere donee plane perie- rint) hon temere audiit Comes Palatinus , non certe solemni aliquo Curiæ usu. Perperam sane Freherus, Se jam ante il ium P.Pithœus, in verbis Eginardi de CaroloMagno, etiam dum ealeiaretur attt amiceretur litigant es audienie : vocem €*• mitu Palatii mutaverum in Comicem Palatinum. Eoque nee idem Marquardus Freherus V. C. Ansfridum , qui Palatii suit Comes, *ppe\hr\sComitemPalari»*m,obteivavttCuria? stilutn

quera

quern vocant. fed illam vulgarem loquendi rationem est se- cutus, qua omnes Palatio ministrantes Palatiui usurpantur. Quorum potiffimi Carolina tempestate dicti alias Cunt Procem Palatii. Quo ævi sui more Agobardus Lugdunenfis Archie- piscopus , Ludovico Pio Imperante , cpirtolam Matfredo magno Palatii turn ministro ( ab ipso Ludovico Imperatore dictum virum lUustrem notavit eruditissimus B.iluzius in præ« Claris ad Lupum Servatum Notis ep. 29.) miliam inscripserat: Ad Matfredum Procerem Palatii : & ill! , cujus jam memini- mus ad Hilduinum & Wenilonem scripcæ, titulurn fecit: Epistola ad Proceres Palatii. -^ 11. Alcerum quod asscruimus constat item ex eb, quod an te institutos Ducatus Provinciates , nulia reperiatur memo- ria in monumentis antiquis Comitum Palatinorum, pro- vinciarum gubernationi admotorum. Et Carolus quiclem Magnus illos qui antehac fuerant in regno Francorum Duca tus ejusroodi antiquavit: prudenter judicans minime illos expedire Regio regimini monarchico, fi præsertim ad filios essent devolvendi Ducatus hereditario quasi jure. Æque pru denter sese gessisse filium Ludovicum, aut nepotes, nondixe- rim. Arnolphus videtur in Germaniaquidem primus omnium illudcauce antiquatum institutum reduxiise quodammodo in Bajoariam : filius ejus Ludovicus longe fuitea in reipsomec patre suo prodigalior. Ex eo autem denique observare est, mentionem fieri in antiquis monumentis Comitum Palati norum , qui provinciis una cum ducibus fuerint praefesti. Hinc Andreas Ratisbonenfis Presbyter , cujus Chronica Ba- joariæ debet lux publica Marquardo Frehero ,p. 31 scribit de Arnolpho : Arnolftu Regtm Euros a famoftjfimus cafirum Schiera in terra Bavaria construens, Comitatus Palatinos ibidem inftituit. Alii Palatinorum ilium Comitum exordia Saxonicis Cæsa- tibus demum adscribunt, Vtque verum fatear, idem mihi

vidccur

.*.*

&

.u> _ ■-;

9" >

ridetur verisimiliu9, jamque turn probatum est alibi, ubi dc Judiciu Cermanici* disputavi. Non sane hoc Andreae teslimo- nium raagni est momenti. De illius autem ordinis Comi- tibus Palatinis ita loquutum est l.%. Art. f j speculum Saxoni- cttrn, cujus auctor initio seculi decimitertii, ceu probavimus l.deOrigine Juris Germanici cap. ;o, vixit: gudibetprovinciaTeu- tonic a terr* suum habebat Palantz.gravionatum, Saxonia, Bavaria, Franconia , & Suevia. £>u& antequam a Romanis superabantur Regn* fuerunt, a quibus ipftt in Ducat us nomina fuerunt permu- tata. Attamen lllustres in vasallos, & vexi/lorum feuda obtinuc- runt. Non quidem vera sunc qua? hie narrac auctor de inltitu- tis per Romanes Germaniæ illis Ducatibus: de suæ camen tempestatis moribus, quod nempe istis regionibus fui fuerint ComitesPalatini, tuto potuittestari. Et vero ita scse rem ha- buSfe, compluribus possit aliis testimoniisconfirmari G opus ruerit.

Observari autem meretur, a nullo veterum scriptorum memorari seorfim Rhetiæ Comites Palatinos: sedSueviæ, cu jus olim pars suit Rhetia, Palatinos ComitesTybingae potislsi- mum floruisse, ac proindeTybingenfiuro Palatinorum Comi tum memoriam passim celebrari.

Officium Tertio Comitum Palatinorum provincialium m, quam diver sum fuerit a munere Comitum Palatii, facile de- prehendere est, facta utriusque comparatione. Et vero mu- nus Comitum Palatii quale fuerit • paulo ante ex Adelhardo recensentem Hincmarum jam audivimus. Quale Comitum Palatinorum fuerit non aliunde licebit rectius dignoscere, quam ex iis quæ de Comitibus Palatinis Bajoariae, duo illius terræ longe clarilsimi & magno judicio pollentes historici me morise prodiderunt. Princeps illorum est Joannes Aventt- nus, Alter Wiguleius Hund. Illius libro quarto Annalium Bojo- rumfol.dgi hæc funt verba. Otto lmperator prim*Bvtrhardum

Cc (Xtg*

( Regulum h. e» Ductm Bojorttm) ferocius repftentem capit r in Sueviamque relegat. Everhardum fratrem Bcrchtoldi superiors* Bojaru regno pr&ficit, eique neptem suam ex for ore Gerbyrgam% fi- liam&salberti, dejponsat. Arnolphum inferior em & Hartmannum fratres Everbardi , Curator es terns li Iruxmensis, Prtfettos Pr&- torio Bojaru dee I ar at. gu& tune maxima dignitat secundum Rt- gulum (h. e. Ducem) erat: Comes Palatinus vocatur* Is vicem Ge- saris pr&fidendo Senatui Principali desungebatur, sidem Imperatoris implorantibus aderat , jusque reddebat, fiscum Augusti, prsdi* Salica, redditus Regios procurabat. Nihil ciira ejus autoritatem Duct aut decernere out flatuere licebat. Si Senatusconsultum Re- guli dijplicebat , intercedebat ad Casaremque reserebat* Idea* Avermuus /. 7. sol. 661 ka scribit. Rapotho ficundus (Come* dc Ortenberg) Matyldam fororem Ludovici Bojorum Duett uxo- rem duxit; atque anno ChriFti MCCIX occifi Ot tone *■ Witts Is bach, Prxtorio Bojaria suffragih Bojorum prxfcftus eft. Jjfuiiun fummut honor secundum Prasidem erat; dignitate cœteros ante cedebat, vicariam operam & cur am pradiorum C*/arianorum fifei que proettratorem pr&stam ImperatorL Alia ejus verba ex sol. 6$ \ addere nihil attinec. Avemini autero ilia usque adeo proba vie Hundius, uc tantum nan omnia Germanice verterit iu . ilia Appendice partis secundæ operis, cui mulus 33ajeri|ti)er ©t(Utttnenb«d) / quam inferipsit fttr$er SsuSjuo, e#$er jÆ: Viffyv observations] sub litera P. Verba ejus sum: Palatini tit Dfalfreixr £ant>a,ratoen. 3fi tor^a^rmui 23aprn tai &6d)ft fur nembft Tkmpt getresen / na% &en £6ni$en otev ^erfeoaei it* 25a*rit/nembli* etatfalter 6er ot^misc^n ^apfer unt ibnia/ otet a(g $3icari unt> Unbolt tti Stfinifaen SRefcfa.' ©ie hate* *a$06rifl &nfc«<$t bests en/ aud) fcerselben «K6m. Ædpfer imt>S?6- af.9 B^autten **"& gsturen eingenowmen unfc eingebrai&t. stem tocr foiefcer ten £oiiia,ot>er JPjer^cn jufragen &aty tier t&ere$t>oc Mit Pfaie otec San&a,ratteiu ©a' brad)t tf &arna$ foeiter an ben

LVDOFICIANI CAP. XI. 105

Sutyfer / "tettig otrer Jfjerfcogen/ :c. Resert ejusdem nonnihil Wiguieius ipsa partcprimabeg $aprefd)e!t@tattimen{>u<fa/ ubi agicdeSchcirensibus, ut&partesecunda^. 24^-27; sedfru- stra fucrit addere.

Jam vero si contenderis officia Comitum Palarii k Co- mitum ejusmodi Palatinorum, utiquc magnum interutrum- que estdiscrimen. Nobis nunc satis observasse est, quod Pri- wimm hi Comites Palatini extra Palatium in provinciis ordi- narie vixerint: Comites Palatii autem pars aulæ fuerint &c autam fint comitati, rarissime extra aulam degerint. Et vero Eginhartus /. de vita Caroli Magni cap. 9 narrat quidem, bello Hispanico per infidias caefum a Valconibus Anshelmum Co- mitem Palatii: at expeditioni illi interfuit ipfe Carolus Ma*

fnus: eoque præter hunc etiam Regiæ mensæ præpositus ghartus tune periir. Utrumque autem fuisse aulicum mi- nistrum liquet etiam ex hisce verbis Adelmi monachi ad annum 778: In hoc certamint pUriaue aulicorum , ques Rex co- fits prafecerat interfecJi sunt. Annotavimus quidem etiam lpfimet nos sag. 76 Adalbertum quendam fuisfe Comitem Pa latii apud Ludovicum Pium, Sc tamen copias quoque duxille contra Ludovicum Bajoariæ turn Regem Pii filium: verum etiam illi expeditioni adfuit ipsemet Pi us Imperator: & du- ravit utrumque bellum non nifi brevi tempore. Hue perti- net quod Monachus S.Galienfis narrat de LegatisRegis Græ- Corum: £>uocum venirent, videntes Comitem Palatii (qui nempe erat in comitaru Imperatoris) in medio procerum concionantem% Imperator em ipsum ejfe sujpicati, terratenus sunt prostrati. Si cut extra aulam itaque tamum non semper degerunt Comites Pa- latini, ita Comites Palatii perpetui fuere in Aulæ comitatu. Et ilK non nisi extra aulam , hi solum in aula potuerunt offi- cio suo fungi. Vtrumque autem munus fimul recte obire suit Utique dtiiaron ■ • •• Cc 2 Quam

iOA. CENSFRA V1PL0MA71S

Quam circa multum alia ctiam fecundo occupati fuerunt Palatini Provinciarum Comites, atque Comites Palatii! Fun- ctos tamen &c Comites Palatinos per provincias vicem Impe- racoris in judiciis non minus atque in aula Comires Palatii, certum est. Nonnulli hue trahunt id quod in Speculo Saxo* nico art. ^i.libr. j. seribitur: Palanzgravius judex existit Imfe- rateris,dr Burggravius Marchioms.Sed perperam: Articulus enim ille asserit, iplum Imperatorem subjectum else judicioComi- tis Palatini. Id quod accipiendum indubie est de rebus Impe- ratoriæ in provincia aliqua poisessionis, quales erant complu- res fiscalinæ quæappellabantur. Et vero hæ solæpertinebant ad judicium Palatinum provinciæ cujusque: longe plurcsau- tem &c aliæ spectabant ad judicium Comitum Palatii.

Hæ diverfitates autem duæ etiam Tcrtiam efficiunt: quod nempe pro tempore unus tantum fuerit Comes Palatii, at Co mites Palatini ratione numeri Ducatuum plures. Imo ex quo Comitiva ilia Palatina dignicas facta suit hereditaria, etiam in una eademque provincia frequenter ejusdem familiæ plurcs titulo Palatinorum Comitum audierunt. f

Jus etiam dixerum quarto Comites Palatii tantum in P* latio five aula: at Combes Palatini in suae cujusque provinciæ Palariis regiis variis. Qualia quinque olim fuifsc inSaxoniaait Speculum luris Saxonici articulo 61.

CVM vero multis adeo modis differentes Carolovingici imperii temporibus (de quibus solis nunc sermo est) inter sefe fuerint Comites Palatii & Comites Palatini , quam graviter impegerit Hyperaspista pro Comite Pal3tii substituens Comi- tem Palatinum , jam sole mcridiano clarius eft. In univer- sum autem Hyperaspistæ circa hunc locum complure3 sum er- rores. Primus est: quod una cum Diplomate Adalbertum vo- caverit Saeri Palatii Comitem , cum tamen nemoætate Caro lina sic fuerit dictus. Secundus-. quod crediderir, idem fuifse Co

mitem

^^^ LVD0V1CIAN1 CA?. XII. a0f

mitemPalatiiScComitem Palatinumprovinciae. Tertim: quod voluerk, Ludovico Germanico regnante fuisse jaminstitutos Comites Palatinos provinciales. £>uartHs: quodComites Pa* latinos Rhetiae obtruserit, quiolim nullimemorati sunt. jQum- /Mfdenique: quodtituluraMagistrorumPalatii nnxerit, pntcis temporibus Francorum plane ignotum. Quæpeccata cum jam sint omnibus patefacta, non est eciam cur nos huic loco amplius immoremur. Nee enim nostri instituti est, omnia quæ ad ve- teris ævi Comites Palatii aut Cornices Palatinos attinent, hie exsequi.