Innocentius episcopus servus servorum dei dilectis filiis fratribus hospi- talis sancte Marie Alemannorum Ierosolimitani tam presentibus, quam futuris regulariter substituendis1 in perpetuum. Effectum3 iusta postulantibus indulgere et vigor equitatis et ofdo exigit rationis, presertim quando petentium voluntatem et pietas adiuvat et veritas non relinquit. Eapropter, dilecti in domino filii, vestris iustis postulationibus clemeriter annuimus, et prefatum3 hospitale sancte Marie Alemannorum Ierosolimitanum4, in quo divino manci- pati estis obsequio, ad exemplar felicis recordationis Celestini pape predecessoris nostri sub beati Petri et nostra protectione suscipimus, et presentis scripti

privilegio communimus, statuentes, ut, quascumque possessiones, quecumque bona idem hospitale inpresentiarum iuste et canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis modis prestante domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque suc- cessoribus et illibata permaneant. In quibus hec propriis duximus vocabulis exprimenda6: locum ipsum, in quo prefatum hospitale situm est, cum omnibus pertinentiis suis; domum, quam habetis Scalone, cum vineis et omnibus perti- nentiis suis, et Zanzi cum omnibus pertinentiis suis, et domos, quas habetis apud Ramas, cum omnibus pertinentiis suis; domum, vineas et possessiones, quas habetis apud Iaphaz cum omnibus pertinentiis suis; domum, quam ha- betis apud Accon civitatem, cum omnibus pertinentiis suis, et casale de Ca- firsin et voltam prope portam sancti Nicholai cum omnibus pertinentiis suis; domum, quam habetis in Tyro, cum omnibus pertinentiis suis; domum, quam habetis apud Cesaream, cum omnibus pertinentiis suis; casale, quod dicitur Bezal6; curiam, quam habetis in Cipro7, que dicitur sancti Georgii cum omni- bus pertinentiis suis; duas villas, quas habetis in Armenia, videlicet Combe- defort8 et Heion, cum omnibus pertinentiis suis. Sane novalium vestrorum, que propriis manibus aut sumptibus colitis, sive de nutrimentis animalium vestro- rum nullus a vobis decimas exigere aut extorquere presumat. Crisma vero, oleum sanctum, consecrationes altarium seu basilicarum vestrarum9, ordina- tiones clericorum vestrorum, qui ad sacros ordines fuerint promovendi, et alia ecclesiastica sacramenta a diocesano episcopo, siquidem catholicus fuerit et gratiam atque communionem apostolice sedis habuerit, vobis gratis et sine pra- vitate aliqua precipimus exhiberi. Sepulturam preterea ipsius loci liberam esse decernimus, ut eorum devotioni et extreme voluntati, qui se illic sepeliri de- liberaverint, nisi forsan excommunicati vel interdicti sint, nullus obsistat, salva tamen iustitia illarum ecclesiarum, a quibus mortuorum corpora assumuntur. Ad hec ordinationem factam in ecclesia vestra iuxta modum Templariorum in clericis et militibus, et ad exemplum Hospitalariorum in pauperibus et infir- mis, sicut provide facta est et a vobis recepta et hactenus observata, devotioni vestre auctoritate apostolica confirmamus. Paci quoque et tranquillitati vestre paterna in posterum sollicitudine providere volentes auctoritate apostolica di- strictius inhibemus, ne infra clausuras domus vestre ullus rapinam seu furtum facere, ignem apponere, sanguinem fundere, hominem temere capere vel inter- ficere seu violentiam audeat exercere. Preterea libertates et immunitates ho- spitali vestro concessas necnon rationabiles consuetudines hactenus observatas ratas habemus et eas futuris temporibus illibatas manere sanccimus. Auctori- tate insuper apostolica vobis concedimus, ut eligendi magistrum, qui vobis et domui vestre presit, habeatis plenariam potestatem et obeunte illo, qui pro tempore vobis et ipsi domui vestre preerit, nullus ibi qualibet surreptionis astutia seu violentia preponatur, nisi quem fratres eiusdem loci vel fratrum maior et sanior pars secundum deum providerit eligendum. Decernimus ergo, ut nulli omnino hominum liceat prefatum hospitale temere perturbare aut eius

possessiones auferre vel ablatas retinere, minuere seu quibuslibet vexationibus fatigare, sed omnia integra conserventur eorum, pro quorum gubernatione ac sustentatione concessa sunt, usibus omnimodis profutura, salva sedis apostolice auctoritate et diocesani episcopi canonica iusticia. Si qua igitur in futurum ecclesiastica secularisve persona hanc nostre constitutionis paginam sciens con- tra eam temere venire temptaverit, secundo tertiove commonita, nisi reatum suum congrua satisfactione correxerit, potestatis honorisque sui careat digni- tate, reamque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et a sacratissimo corpore ac sanguine dei et domini redemptoris nostri Ihesu Christi aliena fiat atque in extremo examine divine subiaceat ultioni. Cunctis autem eidem loco sua iura servantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hic fructnm bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. Amen. Amen. Amen.

{Locus emblematis: Scs. Petrus. Scs. Paulus. Innocentius papa III. f Fac me- cum domine signum in bonum.) (Locus: Bene valete.)

Ego Inuocentius katholice ecclesie episcopus subscribo.

+ Ego Iohannes Albanensis episcopus subscribo.

+ Ego Iohannes Sabinensis episcopus subscribo.

+ Ego Nicholaus Tusculanensis episcopus subscribo.

+ Ego Cencius sanctorum Iohannis et Pauli presbiter cardinalis tituli Pamachii subscribo.

+ Ego Petrus tituli sancti Marcelli presbiter cardinalis subscribo.

+ Ego Benedictus tituli sancte Susanae pre.sbiter cardinalis subscribo.

+ Ego Rogerius tituli sancte Anastasie presbiter cardinalis subscribo.

+ Ego Gregorius sancti Georgii ad velum aureum diaconus cardinalis subscribo.

+ Ego Gwido sancti Nycholai in carcere Tulliano diaconus cardinalis subscribo.

+ Ego Iohannes sancte Marie in via lata diaconus cardinalis subscribo. + Ego Octavianus sanctorum Sergii et Bachi diaconus cardinalis sub- scribo.

+ Ego Iohannes sanctorum Cosme et Damiani diaconus cardinalis sub-

scribo.

+ Ego Pelagius sancte Lucie ad septa solis diaconus cardinalis subscribo.

Datum Viterbii per manum Iohannis sancte Marie in Cosmidin diaconi cardinalis, sancte Romane ecclesie cancellarii v kalendas iulii indictione xii in- carnationis dominice anno m° cc° viiii°, pontificatus vero domini Innocentii pape tercii anno duodecimo.

A. Transscriptum papyraceum ineuntis xiv saeeuli (non post annum 1330 ut videtur) con- fectum in archivo Regimontano Voigtio G. Pr. II, 65 nota 1 saeculi xiii esse visum est. Sed iniuria vel tunc iam periisse ipsum originale conclusit ex schedula, in qua manu saec. xv inscri- ptum legitur: „Ista copia indulti Innocentii tercii concordat in tenore per omnia cum illa laniata,

que est in camera literarum pene3 fenestram; attamen in datis et loco datis (!) et in annis pon- tificis discordant, quum laniata data est Avinione anno pontificatus xviii, hec autem Viterbii anno xii". — Ex Alberti Ierosolimitani patriarchae (1204 —1214) transsumto cum bulla eius in filis sericeis purpureis appendente, ex facie verba ALBERTVS IEROSOLIMITANVS PATRIAR- CIIA ex altera parte liberationem patrum ex limbo repraesentante (HANACTACIC), a. 1805 in archivo ordinis Mergenthemensi, nunc Vindobonensi, asservato ed. de Wal Recherche3 sur 1'ancienne constitution de l'ordre Teutonique. A Mergentheim 1807. I, 369; cf. Dudik De3 hohen Deut- schen Ritterordens Munzsammlung. Wien 1858. 4. p. 44 not. 4. — Eximia liberalitate celsissimus princeps Guilelmus, Austriae archidux, ordinis Theutonici generalis magister, nobis, ut eo utamur, transmitti iussit. Imitatur transsumptum originalis formam; super dati lineam scripta est alia manu linea: „Ego Albertus indignus Ierosolimitan(e) ecclesie patriarcha huic exemplo, quod ex auten- tico scriptum est, in quo nec plus nec minus quam in ipso autentico continetur, ad maiorem ve- ritatis noticiam bullam meam apponi feci". — In superiori parte carta aliquantum humore ma- culata. In dorso scripsit vetusta manus: „Innocencius"; manus s. xv exeuntis extractum et n. XX; etiam posteri alia. — In designatione Livoniensis archivi ordinis Theutonici, quondam per Gothardum de Ketteler Mitoviam, inde 1621 Holmiam delati, „F5rteckningh uppa dhe skriffter och docu- menter som bleffwe tagne uthi Mitow ahr 1621" apud C. Schirren Verzeichnifs livlandischer Ge- schichts - Quellen in schwed. Archiven und Bibliotheken. Dorpat 1861 — 1868, p. 127 citatur: 1209 P. Innocentius IU recipit in protectionem ordinem Theutonicum et eius bona. — Sine dato A. 20 n. CVI Latine et Germanice cum nota: „In ultramarinis partibus". 1. instituendis Hennig

ad 1215. 2. in perpetuam memoriam W. 3. deest H. 4. Allemannorum Ierusalemita- t num H, Ierosolimitanorum W. 5. cxprimenda vocabulis H. 6. Besal H. 7. Cypro H. 8. Combedefor Transs. Vindob., Cambedefor H, Cambedeford' A. 9. deest H. De exem- plari alio cf. 1215 febr. 18.