Collection: Codex Diplomaticus Lithuaniae, ed. Raczynski, 1845 (Google data)
< previousCharters9999 - 9999
Charter: HI.
Date: 99999999
Abstract: HI. Epîstola ad commendatorcs Livoniae. List do komturów w Inflantach. Vnsern
garfruntlichin grns czu vor vnd alle gute Ersamer lieber Her Gebie tiger als wir euch
vorczeiieu geschreben baben wie wirs mit vnserm Gros- kompthur vnd vnserm Obirstem Compan
Pommersheym bestalt hatten das sieb die also fugen solden das sie ouch vff die czeit bey
der Konigynue von Polan Cronunge czu Crokaw weren das sie ouch getan haben. went der
vorgedochte vnser Compan nv weder von dannen komen ist vnd bat mis beriebt das dieselbe
Cronunge eynen redlichen vorgank gebat habe; dorbey ouch gewesen seyn vnsere
allirgnedigsten Herren beide der Rnmissche vnd ouch der von Denemar- ken koninge etc. die
noch czu Ookow bleben vnd hatten noch czwen tagen ader vmb die mase noch vnsers Compans
wegezoge sich ouch willen czuirhe- ben mitenander wedir cznczibeu ken Ungern mit vleisse
begerende beiderseit von vnserm Groskompthur, das der ouch ken Vngern als her tut mit en
rhte nns hat Pomersheym wol berichtet, das vnser gnedigster Herre koning von Denemarkeu
getrulich in vnsern sachen beweist vnd dorinne so treflichin sich 381 gehalden hat, das
man nicht anders irkennen mag noch befynden denn das her eyn gunstiger gnediger Herre sey
vnsers ordens Syne gnade mit sampt vnserm Herren romischen Koninge befulen Pomersheym das
her eynen syner dyner solde czu Crokaw bey en lassen ¡ils her auch gelan hai, vmb eyn
snlchs die fruntschaft der freyhunge als Ir wisset was wol In reden gewest, vnd doch
nichts vulfnret, was sich nv daran wurde erfolgen nach Pomersheims abeschel den, das
welden vns die beide vnsere gnedigste Herre, bey dem hiudergelas- senen Dyner vort
vorschreiben vnd darczu vns ouch schaffen die Copia der vorschreibunge wie der Marggrafe
von Brandenburg sich dem Köninge von Polau wedir vnsern orden hat vorpflichtet. Went der
Herre Koning von Polau semeliche vorbyndunge offembarlichin liesse lessen das Jderman wol
vernam In welcherley Weise die ist begriffen, das vnserm allirgnedigsten Herren Ro mischen
vnd auch dem von Denenmarken Konigen bitte was zu horen vnd den beiden so vil man an en
muchte irkennen gancz czewedir Sost hat vns Pom- mersheym Inbracht das ein tag nffgenommen
ist vnd also vorliebei, das des Herren Koniges von Polan vnd ouch vnser rethe beider seit
sollen am iage Ascensionis domini hirnehest folgende Itinehalben der Weisel bei Nessow zu
sampne kommen czu handeln vnd ouch hiin-zulegen ap eyngerley schelunge noch weren
czwnsschen vns beidenthalben vff die czeit sollen ouch kegenenander geentwert werden, die
brife als vnsers Gebietigers czu dnlschen landen von vnserm, vnd des Krczbisschofs von
Gnyszen von Irem teile, noch deme, als eyn sulchs ist vorschreben, Nicht wissen wir ench
nuwer czitungen czuschrei- ben, Denn vnser allirgnedigster Herre Rom. Koning hat vnserm
Herren Her- czogen von Osterreich vfgetragen das landt Meerhern das em auch itzunt hat
geholdet Abir die Kelczer haben dem selben vnserm Herren Rom. Koning bey Meerhern eyn Slos
angewonnen, vnd haben sich von nuwes wol gespeiset, wir fulen nicht anders denn die Ketzer
seyn erger vnd swerrer In Irer mis.setat, denne vormals werden wir hirnehest ichts besser
czidmge vornemen das sol euch czu synen cziien ouch wol czuwissen werdon, Gegeben czu
Marienburg am tage Annuncciacionis Marie Im XIIIl0 vnd XXIIIP611 Jare. 382
Charter: III.
Date: 99999999
Abstract: III. Annus 1323. Johannes XXII. Papa jnbet Magietro ordinî pacem inter ducem
Gediminnm et civitates Estoniae, Livoniae et Curlandiae conclusam tueri. Rok 1323. Jan
XXII. Papiez rozkazuje Mistrzowi zakonu, aby pokoju miçdzy Ksiçciem Ge- dyminem a miastami
Estonii, Inflant i Kurlandyi zewartego nie zrywat. Joannes XXII dilectis filiis magistro
Preceptoribus et frai ribas domos sanete Marie Theutonicorum Jerosolermitañ per
alemanniam, Liuoniam, Prussiam, et partes circumadiacentes constituas. — Gratias agamus
Domino Deo nostro qui altitudinem diuiciarum sapientie et scientie sue onmem creaturarum
superaos intellectum secundum ordinatissimam dispositionem suam ad saluandas animas uias
prebens et preparans salutares magnifici uiri Gedemundi Regis Lecwinorum direxerit uotum,
et preparauit affectum, ut qui iam dudum extitit in paganitatis deuio constitutus, sicut
lauda- bilibus ostendit indiciis ad uerilatem conuerti desiderat fidei orthodoxe, et pro-
fessionis doctrina catliolice et moribusimbuiXpianis boe namque per liiteras, hoc per
Nuntios suos, quos ad Sedem aplicam propter hoc specialiter desti- nauit nnbis et
fratribus nostris sanete Romane Ecclesie Cardinalibus patefecit pia et instanti deuotarum
precum adiectione deposcens, ut ad eum et terras suas Nuncios nostros Denm timentes, in
lege Domini eruditos specialiter miüeremus, quorum salutaribus doctrinis cognitione uere
fidei illustratus ipse cum albo ad fidem uenire cupientibus Xpianam sacrum susciperet
baptismatis sacramentum, quas preces cum summo gandio summaque letitia amplectentes, ac
eas cum eius conuersio possit, superna auxiliante gratia innиmeras illarum partium gentes
infidelitatis tenebris involutas ad fidem pertrahere orthodoxam iocundis deside- riis
admittentes ueuerabilem f rat rem nostrum Bartholomeum Epum Electeií et dilectum iílium
Beruardum abbatem Monasterii sancti Theofredi anitieñ di ocesis magni consilii magneque
experience uiros decretorum doctores, et in sacra pagina eruditos ac etîam pro ampliatione
intrepidis et spontaneis animis laborantes ad dictum Regem, et partes illas de dictorum
fratrum consilio duxi- 5 34 mus destiuandos sperantes per gratie celestis auxilium et
intentum ac oportunum % miuisterium eoruoidem, eiusdem Regis et иliorum connertendorom ad
fidem domi- nicis horreis uberem segetem inferendam. Post hec dilecti filii advocaius,
Cou- sules et Uniuersilates Ciuitatis Rigen per eoruin litteras et Nuntios speciales nobis
et eisdem fratrîbus intimarunt, quod Rex idem sparsum in se rorem super- ne gratie per
bonarum operationum incrementa multiplioans nee solum fide cu- piens imbui Xpiana set et
ipsam desideraus exhibitione bonorum operum demon strare tam uos quam nonnullos ceterarum
Prelates et religiosos ac Principes et uobiles et uniuersitates illarum partium Catholice
fidei professores per suas lit teras requisiuit ut ad eum speciales Nuntios mitterelis,
cum quibus ipse deside- rabat pacem bonam et firmam perpetuis leuendam temporibus tractare
pariter et firmare, propter quod dilecti filii nobiles viri uniuersi domiui Terrarum
Liuonie et Estonie in festo beati Lanrentii aiiui proximi pfeteriti certo loco, una cum
aliquibus ex vobis colloqueudi gratia conuenerunt ad inuestigauduim et perscru- taudum
uerttatis formulam, ut eorum uerbis nlamur, de litteris, quas idem Rex uersus Theotoniam
ad uos et predictos nobiles desiiuarat, in qua collocutione placitis, hinc inde consiliis
habilis, tandem coucorditer et unanimiter mittere ydo- neos et sollempnes Nuncios quem
admodum dictus Rex petierat cum pleno man dato faciendi omnia queXpiauitati dictarum
partium expedirent, ad ipsius Regis preseniiam decreuerunt, aceedentibus ergo tam dictorum
Prelatorum et uobilium, et eiusdem Uuiuersitatis Rigeiî, quam uris Nunciis ad presentiam
Regis eiusdem, ijdem Nuncii ab eo, sicut ex eiusdem, Uuiuersitatis iusiunatione
percepimus, ho- norifice fuere recepti, et splendide pertractati, dictique Nuncij litteras
suas tam nobis, quam eisdem domiuis eorum directas ostenderunt eidem, quibus uisis, et
auditis idem Rex, suo sigillo recoguito, confessus est omnes articulos in eisdem litteris
compreheusos de cordis sui conscieutia processisse, adiciens, quod quando Legati nostri,
quorum cotidie prestolabatur aduentum ad eum peruene- rint, id quod omnipotens Deus nouit
et in sue corde firmaverat illico satageretur effecium mancipare, subiungens se à suis
progenitoribus in sua pueritia audiuisse, quod RomanusPontifex erat pater, et dominus
omnium suorum, Post quem Archiepi, etEpi in orbe preminent potestate, inferens eisdem
Nunciis, quod loquerentur de pace bine, inde firmando, qua mediante, et Dei sufiragaute
dementia, omuem bo- num inter eum, et Xßianitatem illarum partium poterat ordinari. Verum
ijdem Nuncii necessitate, et utilitate Xpianitaiis attenta, cum ipso Rege et suis pacis
federa iuierunt pro cnuciis hominibus Xpianis, prout iuieudi et faciendi pacem hujusmodi
plenam habebant ab eorumdem Dnis facultaiem, quam quidem pacem 35 tam Rex et soi, quam
nostri, et alii Nuncii supradicti observare inviolabiliter iurauerunt, proutin liberis
iude confectis, ettheolonico scriptis, sigillis predicto- rum Regis et nunciorum
communilis quttrum tenores de theotonico in latiuum translatos, uobisque transmisses de
nerbo ad uerbum presentibus inseri feci mus pleuius coutinetur. Quare pro parte advocati,
consiilum, et Universitatis predic- torum fuit nobis humiliter snpplicatum, ut cum
observatio pacis eusdem in euiden- tem profectum et commodum cunctorum fidelium illarum
partium redundare, eiusque uiolatio, si quod absit, forsan contiugeret, in euidens
eorumdem dispeu- dium, ac impedimentum ampliationis Xpiane fidei cedere dinoscantur, illam
firmi- ter observan auctoritate aplica mandaremus. Nos igitur attendentes quod in
Capitulis contentis in ordiuatione pacis predicte, nichil est obuium fidei, nil mori- bus
Xpianis aduersum, et quod per eam, faciente Domino, uia paratur et presta- tur habilitas
et per oportunum opem fidelium, et sanete predicationis officium paganitas illarum partium
dimissis errorum tenebris ad uere fidei lumen, diuiua opitulante gratia, conuertatur,
ipsamdeeorundem fratrum consilio fore prouidimue obseruaudum. Quocirca Uniuersitati uestre
per aplica scripta in uirtute obedientie districte preeipiendo mandamus quatinus ob
renerentiam apostoliceSediset nostram, necnouob religionem iurisiurandi, quod super
observatione pacis predicte in animas uestras Nuntii nostri, sicut et alii Nuntii
prestitisse noscuntur, cujus iusiurandi transgressio, et contemptns in fame uestre
dispendium et iacturam, et auimarum perniciem redundare!, ac etiam ob religionis uestre
decorem cujus professio sicut ad exaltatiouem fidei uos pugiles reddere debet intrepidos
sic ab omnibus * que eiusdem fidei propagationis negotium impedireut uos exhibere debet
omni- modis alienos, predictam pacem iuxta Capitula in eius ordinatioue contenta in
violabiliter observetis et per subditos ordinis uestri faciatis iuviolabiter obser- vari,
alio quin Venerabili frai ri nostro Epo, et dilectis filiis. Preposito et De cano Osilieñ
damus uostris litteris in maudatis ut ipsi, uel duo, aut unus eorum per se, uel per alium,
seu alios, uos et quoslibet alios ad observationem pacis predicte per censuram
ecclesiasticam, et penas alias, quas uiderit expedire appellatione remota compellat, non
obstante quibuscumque priuilegiis uobîs et ordini uestro et quibuslibel aliis communiter,
uel diuisîm ab aplica Sede con- cesáis, quod excommunicari suspendi', uel iuterdici minime
ualeatis per litterae apostolicas non facientes pleuam ex expressam, ac de uerbo ad uerbum
de iu- dulto bujusmodi mentionem. Tenor autem litterarum eiusdem Regis super dicta pace
coufectarum, talis est. Omnibus bas Hileras uisuris, uel audituris, Gede- mundus
Lethowinorum Rex pacem iu Domino et salutem. fniuersis uotum faci- < 5* 36 mus per
presentes, quod secundum nostras litteras uenernnt ad presentiam nos- tram Nuncii
domiuoruiu terrarum Liuonie, et Estonie ex parte domini archiepi Rigefi domini Woldemarus
miles de Rosen, arnoldus Storue generalis Vicarius eiusdem, domini archiepi Rigen ex parte
Capituli, domini Johannes molendinum et Thomas Canonici Rigen ex parte domini Episcopi
Osilien. domini Bartho- lomeus miles de Velin, Ludolfus de albaturia Canonicus Osilien ex
parte domini Episcopi, Vasallorum suorum, et Ciuitatis Tarbaten dominus hermannus Longus
Consul ibidem. Ex parte Capitanei nobilissimi Regis Dacie et Vasallorum suo rum frater
arnoldus Prior Predicalorum in Reualia, et hiuricus miles de Pareu- keke. Ex parte
magistri et fratrum domus Theotonicorum frater Johannes de Lowenbinke Commendator de
Michowe, et frater Octo bramhorn. Ex parte Ciuitatis Rigen domini hinr. de anchowia,
Joannes Langleside, Ernestus dines frater Wessellus Prior Predicatorum, et frater albertus
Slut ex parte miuorum. Nos uero consilio et consensu discretorum uirorum nostrorum, cum
prelibatis Nunciis, et omnibus Xpianis inire decreuimus pacem stabilem atque firmam, cum
omnibus etiam qui Nuncios suos ad uos dirignut, et pacem uobis teuere inten - dunt. In
tali conditioue, quod omues uie in terra et in aqua sine omni impedi mento aduenieuti
recedenti, et pergenti, ipsi ad uos et nos ad ipsos, unicumque etiam homini aperte et
libere debent esse. Iste sunt terre, cu mquibus pacen iniuimus supradictam. Primo enim
uestri ex parte Sustenten Saymeuten Ples- kowe, et omues Ruthen, qui subiciuntur dominio
uostro, ex parte dominorum Terrarum Liuonie el Estonie, diocesis, et Ciuitatis Rigen. Ex
parte magistri et fratrum Theotonicorum domus menielam terras Curlandie Liuonie et totum,
quod ad custodiendum Spectat Magistro et fratribus supradictis. Ex parte domini osüien
Ecclesie Epi sua dioc, ac totum quod sue subicitur potestatí. Ex parte domini Epi Tarbaten
sua dioc? et omiies qui sue protectioni subici untur cum Ciuitate Tarbaten. Ex parte
illustris Regis Dacie harien, Wirlant albeutaken, et totum quod sue subicitur dicioni.
Prelibatam pacem facere de creuimus condicione subscripta, quod si aliqua inter uos
controuersie materia fuerit orta ad amicitiam, reforman debet, mediante iusticia, uel
amore. Item si alicui in iustitia accideret iu terminis supradictis, illa debere prosequi
secun dum iuris exigentiam illius patrie, in qua iu iustitia aliqualiter fuerit denegata,
extunc, est ad dîîorum presentiam dirigenda, qui exhibebunt iustitie complemen- tum.
Iusuper si aliquis bona alterius abduxerit in terram aliam restitui debent quandocumque
fueriut requisita. Ceterum si aliquis liber homo pergere, uel ire decreuerit de una terra
in aliam debet habere liberam potestatem. Preterea si 37 aliquis servus proprius fugam
dederit in terram aliam restitoi debet, quando fuerit postulatus. Pre fata enim pax debet
esse stabilis, atque firma et nullt omni- no bomînum liceat eam infringere, nee de nostris
subditis aliquis sine uostro consensu renunciando paci predicte habebit aliqualiter
potestatem . Si autem aliqua pars contradicere et renunciare uoluerit ex iusta causa paci
predicte, duo- bus meusibus alter alteri predicere studeat manifeste . Preterea uero ut
omnia inter nos caritatiue se habeant et amice, damos et concedimus omni homini ad uos
ueuieuti et recedenti', in omnibus ius Rigeïï, et unusquisque ex utraque parte emendo, et
uendendo omnia mercimonia sibi oompetentia liberam habeat faculta teta . In testimonium
premissorum et firmitate pacis sepedicte nostrum regale sigillum preseutibus est appeusum.
Datum in Castro nostro — Yilna, Anuo Di« M°. CCC°. XXIII°. dominica proxima post festum
beati Michaelis. Item tenor litterarum dictorum Nunciorum super dicta pace confectarum
talis est. Omnibus presens scriptum uisuris, uel audituris. Arnoldus Scoyne Venera- bilis
in Xpo patris, ac domini domini Friderici, Dei et aplice Sedis gratia sacro- sanete Rigen
Ecclesie archiepi in spiritualibus Vicarios generalis, Woldemaros miles de Kosen, Johannes
Alolendinum et Thomas eiusdem sanete Rigen Eccle sie Canonici, Ludolfus de albacuriä
Canonicos, Bartholomeus miles de Velin Vassallus Osilieñ ecclesie, hermannus Longos Consol
Tarbateîi frater arnoldus Prior fratrum Predicatorum in Raualia, hinricus miles de
Pareubeke Vassallus excellentissimi Principis Regis Dacie, frater Johannes de Lowenbrulie
Com- meudator in Michowia, frater octo Blanihoru professores ordinis Theotonico- rum domos
hiiîr de Michowia Johannes Langleside, Ernestus diues Consules Cioitatis Rigeit, frater
Wessellus Pri(»r Predicatorum, frater albertus Slut de ordine minorem salutem in Domino
sempiternam. Nouerinl uniuersos presentium inspectores, quod illos prouominati. Nuncii
nuper ad magnificum Priucipem Go- demundum fiechowinorom Regem cum plena potestate
faciendi et dimittendi missi cum ipso Rege et suis pro omnibus hominibus Xpianis, qui suos
Nuncios ad, uos dirigontur et pacem nobiscum teuere intendunt, iuiuimus paeein stabilem
atque firmam condicione subscripta, quod omiies uie iu terra, et in aqua sine omni
impedimento unicuique homini uenienti et pergenti ipsi ad uos et nos ad ipsos aperte et
libere debent esse. Iste oero sunt terre, cum quibus, et pro qnibus pacem iuire decreuimus
supradictam. Primo euim et parte Regis predicti Lethouie, Eustoythen, Samaythen, Plestowe,
et omnes Rutheui, qui eiusdem Regis dominio subiciuntur. Ex parte dominorum Terrarum, qui
uos ad Leibo- wiam luiseront. Primo tota diocesis, Ciuitasque Rigeiï. Ex parte magistri et
fratrum Theotonicoruin, domus menielam terras Curonie, Liuonie, et totum quod ad
custodiendam spectat magistro et fratribtis supradictis. Ex parte domiui Epi. Tarbateíî
sua diûc, et omnes qui sue protectione subiciuntur cum Ciuilate Tar- bateu. Ex parte
gloriosi Priucipis Regis Dacie barieil, WirlaTi, allemtakem et omnis que sue subicitur
dlctione Prelibatam pacem condicione infra scripta fa- cere decreuimus, quod si alicui in
iustitia accideret in lermiuis snpradictis illam habere, prosequi secundum iuris
exigentiam illius patrie, in qua qualiscumque in iustitia fuerit irrogata, quod si ibidem
iustitia aliqualiter fuerit denegata, extnuc est ad presentiam diíorum dirigenda qui
exhibebunt secundum iuris formulam iustitie complementum. Item si aliqua inter nos
coutentionis materia quocumque casu fuerit orta reforman det, ad amicitiam pristinam
mediante iusticia uel amore. Item insuper si aliquis bona alterius abduxerit in terram
aliam, restitui debent quandocumque fueriut postulata. Ceterum si aliquis liber homo ire
uel pergere decreuerit de una terra in aliam debet habere liberam potestatem. Pre- terea
si aliquis seruns proprius fugam dederit in aliam terram debet restitui quaudo fuerit
requisitus Prefata enim pax debet mauere stabilis atque firma, quod unlli omnino bominum
liceat eam infringere aut de uostris subditis aliquis sine nostro consensu renunciando
paci predicte aliqualiter babeat potestatem. Si autem aliqua pars contradicere et
renunciare paci predicte uoluerit duobus mensibus altera alteri predicere studeat
manifeste . Preterea uero ut omnia inter nos caritatiue se habeant et amice damus et
concedimus omni bomiui ad nos uenieuti et recedenti in omnibus ins Rigen et unusquisque ex
utraque parte emendo et ueudeudo omnia mercimonia sibi competentia babeat liberam faculta-
tem. In premissorum testimonium, et pacis sepedicte firmitatem sigilla omnium nostrorum
Nunciorum predictorum presentibus sunt appensa . Datum in Castro nostro Vilna anno Domini
M°. CCC°. XXIII. Dominica proxima post festum beati michaelis. Datum auinioii II Kalendas
Septemhris. anno octauo. — (Litteгае exscriptae sunt �? Regestis titterar. commnnium
Johann. XXll. Exempiar iovenitnr in archiva secreto regiomoot.) -— 39 IV. Annus 1323.
Instrumentun) pacis inter Gediminum ducem Lithuaniac et civitates Estoniae^ Livoniae et
Curlandiae conclusae. , Rok 1323. Instrument pokoju zawartego pomiçdzy ksiçciem litewskim
Gedyminem, a miastami Estonii, Inflant i Kurlandyi. Alle de gene, de dessen breff ansen
nude boren, de latet groten de boden der landesberen unde der siede, de to liflande, unde
to Estlaude unde to Curlande sint, de van den suluen hereu unde sieden sant sint to
Gedemiunen deme Koninge van Lettonuen unde wnscet en heil, unde vrede in Gode. Wi boden,
her Arnolt Stoyue de in des Bischoppes siede is van der Rige an gestlicken вaken, unde her
Woldemar van Rosen van des Bischoppes wegene van der Rige, van des Capittels wegene van
der Rige, Herr Johann Molendinum unde her Thomas van des Biscopes wegeue van Osele, her
Bartholomeus van Velin, unde her Ludolf van deme Wittenhowe en Domhere van hapesel van des
Bi scopes wegeue van Darbete, unde siner meuen Man, unde siner Stad Hermann Lange, van des
bouetmannes wegene des Edelen Koninges van Denemarken unde siner menen Man, broder Arnolt
de Prior van Reuele, und her Hinric van Parenbeke, van des Mesiers wegene unde der meuen
brodere van liflande bro der Johan van Leunenbroke, de Kumndur vau der Mithnune, unde
Broder Otto Bramhorn, van der Stades wegene van der Rige, herr Hinric van der Mitthoune,
her Johan Langeside, herr Ernest, van dersuluen stad, broder Wessel, Prior der Predikere
van der Minuerbrodere wegene, broder Albrecht Sluc: Wi heb- bet met desseme vorbenomeuden
koninge Gedeminneu enen steten Vrede gema- ket, unde met allen sinen luden, de unter eme
beseteu sint, vor alle k erst eue lude, de ene boden to eme senden unde vrede met eme
holden willet, dar wil he gerne vrede mede hebben in aldussdaniker wise, dat alle wege in
lande unde in watere open unde vrie wesen scullen eme jeuneliken minscen to komende unde
to vareude se to vns, vnde wi to en sunder jeuegerleie hiudernisse. Dit sint de laut, da
wi den vrede mede maket hebbet, van des Koninges wegeue van 40 Lettouneu dat laut io
Ousteyten unde Sameyten, Plessekoune vnde alle de Rus sen de under eme beselen sint. Van
unser Landesheren wegene, dat Biscop- dom io Rige unde de stad to Rige, van des Mesters
wegene, de Memele vnde dat laut to Curlande, vnde alle dat to liflande tohoret, dat deme
Mestere unde sine broderen steit to beimarende, Van des Biscopes wegene van Osele, sin
ganse Biscopdom vnde alle dat vnder eme beseten is, van des Biscopes wegene van Darbete,
sin ganse biscopdom unde alle dat vnder eme beseten is. met der stad van Darbate. Van des
Koninges wegene van Denemarkeu harien Wirlant Alentaken vnde alle dat under eme beseten
is. Dessen vrede hebbe wi alsus gemaket. YVene dat also dat jeuegeme manne vnrecht sende
van deme ande ren de sculde dat vorderen dar, dar eme dat vnrecht gedau were vnde sine
sake vorderen na des landes rechte. Were dat ouer also, dat eme dar neu volrecht scen
mochte, so sculde he dat bringen au den landes beren, dar eme dat unrecht inne seen is, de
scal eme volles rechtes behelpen. Vortmer sint jenege dink gescen, de scal men vorliken
met fruntscap ofie met rechte. Lopt en drel van eneme lande in dat andere, den scal men
utautuuerden, wan he geuorderet wert. Is dat och also, dat en Man deme anderen goth ofte
generhande dink entuoret in dat andere laut, dat scal men utantnnerden, wan dat geescet
wert. Vortmer wit en vrie mau varen van eneme lande in dat andere, des scal he weldig
wesen. Desse vrede de scal stede bliuen vnde vast, also dat den Neman breken seal. Were
dat ouer also dat jenich man van dessen benomedeu laudes bereu dessen vreden breken wolde,
de scal des Nene macht hebben, sunder volbort aller des sen benomeden landes heren. Sue
ouer dessen vrede opsoggen wolde met rech ter sake, de scal deme anderen twe mauede vore
to seggen. Uppe dat dat alle dinc tuscen vns vruntliken unde lefliken stan, so heft desse
benomede Koning Gedeminne van Lettouuen in sineme lande eneme jenuelikeu miuscen to en to
komende vnde van en to varende gegeuen Riges Recht. Vortmehr, en jenuelik Kopman van
beiden siden mach kopen allerleie Kopenscap de eme vellich is. Uppe ene betugenge desser
vorbonomeden dinge unde uppe ene bebindinge enes Steden vredes so hebbe wi alle vse
yngesegele to deseme brefe hangen. Desse bref ist utgegeuen uppe dem hus ihor Vilne na
unses heren bort buee na, btt- hunftrr nar, in btm brruntumgeem nar, bts ümnenbagee, na
Cune mirljrlee böge. (Hoc transsamptam cam Iranssumto ab exemptari originai! in archivo
urbano Kigensi descripto et in Brotzii manuscripia Syitoge diptomatum Livoninm
iiinstrantium ioш. l. fot. 42. 43. reservato coogruere Dr. C. E. Napiersky Rigae sexto die
mensis Apritis anni MDCCCXXXXll aactor est.) 41 V. Annus 1324. Johannes XXII Papa
commentat nunties suos in Lithuanian) et Russiam mis ses clero claustrali et scculari, nec
non Magistro ordinis thentonici. Rok 1324. Jan 22. Papiez poleca postów swoich do Litwy i
Rusi wysJanych duchowieá- stwu zakonnemu i swieckiemu, jakotez Mistrzowi zakonu
niemieckiego. Johaunes Episcopus servns servorum Dei venerabilibus Fratribus Archie-
piscopis et Episcopis, et dilectis Filiis Electis Abbatibus Prioribus Decanis Prepositis
Archidiaconis Archipresbiteris, Plebanis Officialibus Rectoribus et aliis ecclesiarum
Prelatis ac eorum vices gereutibus ac personis Ecclesiasticis Religiosis et secularibus
ecclesiarum et Monasteriorum Capitulis et Conventibus exemptis et non exemptis
Cistercien., Cluniacen., Cartusien., Premonstraten., sanctorum Benedict! et Augustini et
aliorum ordiuum, necnon Magistris et Pre- ceptoribus hospitalis sancti Johannis Jerusalem,
et beate Marie Theotouicorum et Calatravien. ad quos littere iste pervenerint Salutem et
apostolicam benedi- ctiouem. Cum venerabilem Fratrem nostrum Bartholomeum Episcopum
Eleten. et dilectum Filium Bernardom Abbatem Monasterii saucti Theofredi ordinis sancti
Benedicti Anicieu. dyoceseos apostolice Sedis Nuncios pro magnis et arduis Ecclesie Romane
et Fidei orthodoxe negotiis ad Regnum Letwinorum et Ruthenorum specialiter destinemus,
universiiatem vestram rogamus et hortamur attente per apostolica vobis scripta mandantes,
quatinus eosdem Nuncios cum per partes vestras transitum feceriut, ob reverentiam dicte
Sedis et nostram benigne recipientes et honeste tractantes eisdem diebus singulis Episcopo
vide licet in octo et Abbati predictis in quinque florenis auri pro eorum necessariis et
de securo conductu necnon in Evectionibus oportunis si sue in via forsau defecerint vel
aliter fuerint impedite cum super hiis ex parte nostra per ipsos vel eorum alteram seu
nuncium vel nuncios eorum fuerint requisiti in eundo mo rando et redeundo liberaliter
providere curetis, Ita quod devociouem vestram exinde merito commendare valeamus. Alioquin
sentenciam quam ipsi vel eorum alter per se vel alium seu alios propter hoc rite tuleriut
iu rebelles super quo 6 eis et eorum cuilibet plenam concedimus lennre presenciuiu
potestatem ratam habebimus et faciemus auctore domino usque ad satisfaccionem condiguam,
appellatione remota inviolabiliter observan, non obstantibus si aliquibus com- muniter vel
divisim ab eadem Sede utduUiMM existat quod Nunciis Sed is eiusdem aliqnam procuracioiíem
exhibere vel in ipsa coutribuere nisi ad eos declinaverint minime teneautur sei) quod
ittferdjci suspendi vel excommunicari non possint per litteras apostolicas que de indulto
liuiusmodî plenam et expressam non fecerint mencionem sive aliquibus privilegiis vel
indiUgeuciis quibnscunque personis locis vel ordinibus sub quavis forma ve*borwi» aft
eadem Sede concessis de quibus q»<№tuiiiqu№ t&ÚA tetwMfibuä iu noeiiris- litte«»-
similis mencio sit babeada et per que preseas* meudataui uoscjuHt vaAeat quomod^libet
impedirk Itatum Aviniou. kalend. Junii pontifîcatus nostri Anno octavo. (Butta originat»
invenitur in archivo secreto regiomont. Capsa Vll. nro 4.) VI. Annus 1337. Ludovicus
Imperator Romanorum donat ordini S. Mariac Teutonicorum Lithuanian! cumadjaccntibus
terris, Samogïtia, Karsau, vel Russia, et instituit in urbe regia Lithuaniae
archiepiscopatum. Rok 1337. Ludwik cesarz rzymski nadaje zakonowi P. Maryi niemieckiemu
cata, Litwç z przylegtemi ziemiami Zmudfeia, i Karsów, czyli Rusia, î zaktada w stolicy
Litwy arcybiskupstwo. liudowicus dei gracia Roeianorum Imperator semper Augustus.
Universis Cristi fùlelibus, presentibus et posteris Graciaiи suam et omne bonum. Multifa-
riam multisque иi0dis variis cristianis populus. quem orthodoxe fidei fulgor illu minat,
diversarum virtutum iubare irradians et preclarus sacrum ac felix Ruina- nиш Imperium
cunctis mundi preferri priucipatibus. quibuslibet barbaris pre 43 — pollere nacionibtis
fecit, in preterito. Verum eciam dísponenle omnium domino efficiet in futuro. Nempe
puplice-rei tuicio . de Stirpe gemina pullulans, vimque suam exiude muniens . celibi
videlicet milicia solidat et confirmat . Sicque emi nencia extollitur, et perversorum .
presertim crucis cristi inimicorum infidelium malicia extra mundi terminos prufugatur.
Eapropter non iantum in nOstris armatis militibus sen bellorum ducibus, quantum in
Religiosorum . assidue deo militau- cium devotis intercessionibus et aliis piis operibus,
nosire spei anchoram fin- genies . cornscautis glorie nostre solium . sublimius et
solidius in speculo suble- vatur Religiosam itaque vi tam ducentibus serenitatem nostram
couvenit prospi- cere, ipsorum ntilitatibus intendere . ut felicis status recipiat
iucrementum et eorum facultates augendas graciosa largicio priucipis excitaiur. Inter
ceteros autem illi precipue nostram graciam . beneficia et benivolenciam promerentur,
quibus bospitalitates piissime et defensionis rei puplice, necnon alia pietatis opera
snffragantur . qui abiectis rebus suis, propriis voluntatibus abdicatis spre- toque snarum
corporum cruciatu ascendentes in adverso pro Romano Imperio et domo Jerusalem se minum non
formidant exponere, et in proprio sanguine pro fide catholica et pateruis legibus auimarum
suarnm pallia rubricare . veluti vene- rabiles in cristo Frater Theodericus de Aldenburg
Magister generalis princeps nosier et Romani Imperii karissimus, ceterique fratres Ordinis
hospilalis Beate Marie domus Tbewtonicorum Jerusaleminitani, quorum sanela religio ab
Impe- rialibus beneficium sumpsit inicium ac Imperialis ortus floridus Imperatorum
plantula et factura, a nullo principe lautum . quantum ab Imperatoribus in rebus
temporalibus incrementnm. Sane quia venerabiles Magister et Fratres prelibati et totus
illibatu.s ordo, grata et laboriosa, ad divini nominis laudem et gloriam et catholicam
fidem ampliaudam servicia, in quibus agendis incessanter et strer nue se immiscent, se
nobis valde graciosos et placidos representant, non imme- rito ad tam pii negocii
subsidium fervidis desideriis anhelamus, ipsos ad beni- volos applausive dulcedinis
admittentes amplexus. Nam novissimis istis tem- poribus Illustris princeps Patruelis
noster dilectus Henricns Dux Bavarie egre gias edificiorum iuncturas in infidelium
Lithwinorum regionibus primogenitas iu- dissolubiliter inperpetuum ad tocius orthodoxe
fidei machinam supportandam annuente altissimo, veluti columpnarum prestancia permansuras
. utpoie castrum Capitale tocius Ierre Lithovie proinde construxit cooperante ad hoc
venerabilium Geueralis Magistri et suorum fratrum consilio et auxilio. Ob eiusdem nostri
patruelis interventum . et s tremia merita predictorum fratrum, ipsis et beato ordini
memorato . ad laudem et gloriam omnipotentis dei . et beatissime virginis 6* Marie mains
sue gloriose, terram Lithwinorum cum omnibus suis pertinenciis et partibus cuiuscunque
ydiomatis, sive Samayten Karsow vel Rusye seu alterius. cuiuscunque existant . prout nunc
sunt vel ad quamcunque fidem declinaverint . de Imperiali libertate donamos pure et
irrevocabiliter iure proprio inperpetunm pro se et suis successoribus recipientibus dictam
terram dictumque fratrem Thy- dericum felicem nostrum et Imperii Principem nomine dicti
sacri ordinis investi- mus de eisdem . cum administracione temporalium et iurisdiccione
einsdem ple- naria priucipatus. Cui quidem castro capi ial i idem nosier patruelis
dilectus nomen et insignia annorum et vexilli terre Bavarie . que Beyern dicitur .
appriavit, ita quod insignia sui vexilli ea debent honoris et dignitatis prerogativa
pollere, ut pre omnibus vexillis aliis in expedicionibus contra Lithwinos sint anteriora
in aggressu et ultima in recessu . et nichilomiuùs predicte regionis incole . quos
opitulante omnium conditore in eadem terra felici succedenti tem pore inhabitare
contigerit, in prefato castro capital! debebunt requirere sua iura. Dictus eciam patruelis
noster dilectus glorie et laudis dei matrisque sue gloriose non iumemor sed iuste et
religiose cogitans deliberavit . una cum prefato Ma- gistro generali maturo prehabito
consilio instituendam et construendam fore in predicta terra quamprimum eam omnipotens
deus fide catholica ampliaverit eccle- siam kathedralem . in qua tamquam in ecclesia
metropolitana Archiepiscopus sit metropolitanus, una cum canonicis ibidem iustituendis
perpetuo permauebit et si qui suffragauei opitulante domino inposterum creabuntur,
illieidem Archiepiscopo tamquam suo metropolitano suberunt et sibi exhibebunt in omnibus
obedienciam reve'renciam debitam et honorem, que quidem ecclesia et archiepiscopatus
Beyern similiter appellabitur nomine lituli in etenmm. In cuius rei testimonium presentes
conscribi et nostra bulla an rea signoque nostro consueto iussimus communiri. Datum
Monachi XVlI. Non. Decembr. Anno do mini JVlillesimo Tri centesimo Tricesimo septimo
Indictione quinta Regni nostri anno vicesimo tercio Imperii vero decimo. ( Litterae
originates inveniuotur in archivo secreto regiomont. Caps« 52. No. 12. ) \ Aliae litterae
hujus imperatoria usque ad verba: „ admitientes amplexus" cum Iitteris supra citatis
omnino congruentcr sonant; inde vero haec sequuntur: Ipsis videlicet predicto Theoderico
Burgravio de Aldenburg Magistro gene rali et suis successoribus ac Fratribus necnou toti
ordini domus Theotonice pre fato imperpetuo ad lau dem et gloriam Omnipoieutis dei*et
Beatissime virgiuis 45 Marie matris sue gloriose terram infidelium Litwinorum Crncis ehr
ist i inimico- rum, videlicet Ochsteteu Samayten Karsow Ruzen ceterasque partes preno-
minatis terris adiacentibus cum omnibus suis pertineneiis et partibus cuiuscunque
ydoueitatis prout nunc sunt vel ad quameunque formam seu statum fidei decli- naverint, de
imperiali libertate donamus pure et irrevocabiliter iure proprio iu perpetunm pro se et
suis successoribus reeipientibus dictam terram dictumque Fratrem Theodericum Burgravium de
Aldenburg felicem nostrum et Imperii prineipem nomine dicti sacri ordinis investimus de
eisdem cum administratione temporalium et iurisdictione eiusdem plenaria prineipatus. In
cuius rei testimo nium presentes conscribi et nostre maiestatis Sigillo iussimus
communiri. Datum Monaci feria sexta ante Lucie virginis proxima Auno domini Millesimo
Trecen- tesimo tricesimo septimo Regni nostri anno vicesimo quarto Imperii vero decimo.
(Transsumtum de anno 1508 invenitnr in archivo secreto. Capia 20, No. 6.) VIL Annus 1371.
Gregorios XI Papa jubet duci Maso viae, ut subditos suos habitantes înter fines Ordinis et
Lithuaniae adhortet, ne Lithoanis, bellum cum ordine gerentibus, opem ferrent. Rok 1371.
Gregorz XI. Papiez rozkazuje hsieciu Mazowieckiemu, ab y poddanych swoich *;uja,cych na
granicach Litwy i krajów zakonu napominat, izby Litwinom prowadzqcym wojnç z zakonem
pomocy zadnéj nie dawali. Gregorios episcopus servns servorum dei Dilecto filio Nobili
viro .. Duci Mazovie Salutem et apostolicam benediccionem. Gravis querela pro parte
dileciorum filiorum .. Magistri et Fratrum Hospitalis sanete Marie theotonicorum
Jerusalemitan . nobis nuper exposita contiuebat, quod licet ipsi ut est notorium contra
infideles Lut\vanos et nonnullos Ruthenos scismaticos subiectos eisdem, 46 - impugnantes
ipsos F rat res et alios christiatios bellum continnum prosequautur, tamen iionnulli
subditi tui inter Terras corn mdem Magistri etFratrum acLutwa- nоrиш et Rnthenoruin
consisientes, apparatus ei progressus eorunidem Magistri et F rat ru m ex vicinitate
locorum sepius sentientes, illos eisdem Lnlwanis noti- ficant et ut se defendant, ac
gentes dictornm Fratrum offendant et prepediaut, reddunt premonitos et etiam premunitos,
Et econtra cum iidem Lutwaui contra ipsos Fratres et Terras eorniu pnicednnt hostiliter,
eos amicabiliter recipiunt et pertractant ipsis victualia et ducatum in locis iuviis et
solitudinibus exhi- bendo in magnum detriment inn eorumdein Magistri etFmtrum ac fidei
christiane, super quibus fuit nostre provisionis remedium postulatum. Quare Nobilitatem
(nam rogamus et hortamur attente, tibi nichilominus per apostolica scripta man dantes,
quatinus dictos subditos tuos, ut desistant a predictis et aliis favoribus eisdem
infidelibus impendeudis, studeas pro reverentia dei sueque fidei et honore tuo, sic
fideliter et realiter coercere, quod non oporteat per sedem apostolicam super hoc aliter
provideri. Datum Aviuion. Villi kalend. Decembr. Ponlificatus nostri Anno Primo. (Huiia
origiuaiis iavenitur in archivo secreto. Capsa VlH. No. 2.) VIL Annus 1388. Conradus
Zölner Magister generalis ordinis conqueritur cum papa, Vitowdum, i'ratrem ejus,
Karibudum, fratrem regis Jagellonis et Georgium, arccm sibi a duce Masoviae, Semovito,
pignoratam cum exercitu Lithuano et russico obsedisse et fraude occupavisse. Rok 1388.
Konrad Zölner Mistrz wiclki zakonu zali sîç papielowi, ze Witowd, brat jego, Karibud, brat
króla JagieHy i Wojcicch, zamek od Ziemowita, ksiçcia Mazowie- ckiego zakonowi zastawiony,
z wojskiem litewskiem i ruskiem oblegli i zdrada, wziçli. Beatissime pater continua cura
ex periculorum formidine christiane religioni verisimiliter immineucium impulsus
Sanctitatis vestre clemeuciam pastoralis sol licitudinis excitando crebris clamoribus et
querelis cogor, factum sepius repeti- tum et quasi a seeulo non auditum videlicet de regno
Polonie ad mentoriam revo care, Cuius facti series et perieula christiane religion! ex eo
formidanda sunt per me exposita, sepius S. v. horum periculorum argumenta cot tidie
experior et maxime in facto recenti novitcr sum expertus. Contimit nam(|iie nuperrime in
die divisionis apostolorum, quod Witoldus et Conradus frater eins duces Littua- nie
Karobud frater preteusi Regis Polonie, et Gregorins, qm sncramentum baptismaéis
susceperunt, asserentes se esse fideles christianos, ante quoddam fortalicium in Masovia
constitutum, quod alias pro pignore ab Illustri principe Semovito duce Masovie recepi, et
in eo duos de fratribus Ordinis mei una cum hominibus armorum pro municione et custodia
duntaxat terrarum mearnm et aliorum christianorum fidelium locavi, quia nil aliud
utilitatem au( profectus michi aut ordini meo afierre potuit, veuerunt cum magno exercitu
Littwanorum Knthe- norum et multorum suorum familiarium Polonorum et hornm precipue, qui
quon dam commorati fuerunt ante et in dicto fortalicio, et ab ipso tempore illo quo ad me
titulo piguoris ut predicitur, pervenit Fecesseraut, habencium noticiam passnum et loci
quibus potuit ipsum fortalicium expugnan Quorum consilio et iuvamine transeuntes flumen
Nave vnlgariter dictum fortalicium obsiderunt. Cum autem Poloni qui in- suburbio
fortalicii predicti erant constituti, quique in subsidio Fratris ordinis mei in ipso
fortalicio presidentis amicos suos Polonos inter Litt ganos et Ruthenos ante fortalicium
couspicerent, statim postposita omni defen- sione se Littwanis et Ruthenis predictis
pvoditorie reddiderunt. Considerans autem et prependeus dictus Frater ordinis mei
prodicionem propter quam forta licium retinere seu defendere non poterat, cum pacto libere
abeundi cum suis consortibus theutonicis et Pruthenis fortalicium tradidit in manus
Littwanorum et Ruthenorum predictorum, ne sic proditorie unacum consortibus suis captus
inter- emeretur aut saltem in miserabilem servitutem duceretur, Ista beatissime pater
apparent mala sigua devote religionis christiane et Polonorum periculosa ami- cicia, cum
de ipsis propter concordiam et pacem dudum inter regnum Polonie et Ordiuem meinn, factis
litteris et promissiouibus firmatam sperabam me et ordiuem meum esse tutum et nunc tali
machinacione et commeutu ut predicitur fortalicium perdidi, quibus cessantibus Littwanis
et Ruthenis fuit id impossibile expugnare. Verum beatissime pater cum Littwaui in
principio prefatum exer- citum in Polonia cougregaverunt fecernut fieri rumorem, quod cum
ipso condu ce re vellent regem polonie ad diem et terminum placitorum inter serenissimum
principem et dominum meum graciosissimum Regem Ungarie et ipsum- regem 48 polonie
observanduni sicque per Polouiam trausitum facientes prefatam prodi- ciouem perpetrarunt.
Ex quibus S. v. convincere et intelligere potest, au per Polonos pax et concordia ut
premittitur facte et fírmate sint, bona fide observate. Cum vero ex dicto fortalicio per
Littwanos et Rutheuos Tere ducentos et ultra munito aliisque pluribus facti sepius
repeliii circumstanciis immauia poterunt religioni Christiane dampna et pericula et
precipue terris ordiuis mei satis vicinis evenire supplico per S. v. eidem christiane
religioni cuius cura et sollicitude pro bono et tranquillo ipsius statu humeris S. vestre
incumbit misericordiler provi ded. Datum Marienburg ipso die sancti Lanrencii anuo
LXXXVIII. (Б codice formutan membraneo transscriptae titterae ioveniuntnr io archivo
secreto regiomoot. p. 24.) IX. Annas 1388. Schirgaljdux Tracensis promittit se tuiturum
inducias die destinata ad componen- dam pacem cum Ordine. Rok 1388. Szyrgat ksiqzç trocki
obiecuje zachowac rozejm w dniu przeznaczonym do za- warcia uktadów z zakonem. Nos
Schirgalo dei gracia dux l it hua nie et dominus Tracensis et Polocensis etc. universis ad
quos preseus littera devoluta fuerit publice recognoseimus et profitemur Quod convencionem
in insula iuxta fluvium Dobise cum houorabilibus et Religiosis dominis Magno commendaiore
supremo marschalco et Thesaurario ordinis beaie Marie virgiuis Theutou. quos venerandus et
religiosus dominus Conradns (Jaolner de Rotensteiu prefati ordiuis Magister generalis
duxit ad id specialiter destinaudum ipso die saneti Martini nunc preterii i decreveramus
cele- brandam, Certis autem negoeiis hoc ipsum deposcenlibus memorata convencio ad diem
crastinum sancti Martini est postergata Unde infra convencionis eiusdem intervallum quam
diu inter nos ex utraque parte existat et post ultimam diem ipsius convencionis et
separaciouis nostre ab invicem utrobique quatuordeeim 49 dies federa pacis et securitatis
inter nos et terras nostras ex utraque parte iuxta postulacionem predictorum dominorum
constituimus inviolabiliter conservare Quae quidem treu gas pacis promitlimus et
preseutibus spondemus bona nostra fide cum omnibus nostris hominibus nobis subiectis terre
littwanie contra quoslibet insultus invasiones et dampua occulia et manifesta quolibet
dolo et fraude procul mod's constanter et firmiter observare, Ut an tem eedem treuge pacis
inter nos et terras nostras ab utraque parte rite couserventur Sigilla, nostrum videlicet
et illustris domini Alexandri ducis lithwauie et domiui Keruoviensis duximus preseutibus
appendenda. Datum prope Cowno in crastino beati Martini Episcopi et confessoris a. d. M.
CCC. LXXXVIII. (E codice formutan membrane o transcriptum p. 23.) 7
< previousCharters9999 - 9999
You are copying a text frominto your own collection. Please be aware that reusing it might infringe intellectual property rights, so please check individual licences and cite the source of your information when you publish your data